Een fout cadeau

Een kort stukje deze keer (niet mijn gewoonte, ik weet het), over scheiding van aspecten in alledaagse communicatie. Moeilijke sociale situaties zijn dikwijls beïnvloed door basale fouten. Als je weet waar het gevaar loert kan je veel ongemakkelijke momenten vermijden.

Stel, je doet iemand een plezier, en krijgt daarvoor een fles Bordeaux cadeau. Je zoekt stiekem online naar informatie, en vindt een Merlot, verkrijgbaar bij Colruyt aan een zacht prijsje. Een paar dagen later trek je de fles open, en de wijn valt tegen. Bovendien is hij 's anderendaags nog slechter. Een week later vraagt de milde schenker wat je vond van de wijn; je had liever gehad dat hij dat niet had gedaan. Wat zeg je de vriendelijke man?

Als je gewend bent met basale fouten om te gaan, en in dit geval de te onderscheiden aspecten weet te onderscheiden, dan is het in feite poepsimpel. Ik zie hier twee onafhankelijke aspecten, nl. het gebaar van de man en de kwaliteit van de wijn. Als je die aspecten echter op een hoopje gooit heb je de volgende twee mogelijkheden:

• Je wil de man sparen, en zegt dat de wijn goed was. Als je een beetje bent zoals ik, dan is de leugen zichtbaar op je gezicht. Niet alleen heb je dan voor jezelf de waarheid verdraaid, je zadelt ook de schenker op met een vraagteken achter jouw betrouwbaarheid. De relatie wordt daar niet beter van. Zie ook Toxic positivity.
• Je zegt de waarheid, nl. dat de wijn niet zo goed was; dat je een deel van de fles in de afvoer hebt gegoten kan je misschien wel nog verzwijgen. Dan zadel je de schenker op met een schuldgevoel; hij heeft jou immers een fles slechte wijn gegeven. De relatie zal er evengoed onder lijden, en zeker de neiging van de schenker om jou bij een volgende gelegenheid weer een fles cadeau te doen (wat je echter ook zou kunnen zien als een positief effect, gezien zijn beperkte wijnkennis).

De beide opties vertonen een gebrekkige aspectscheiding. Zodra je de aspecten 'een geschenk' en 'de wijnkwaliteit' uit elkaar haalt, is de lont uit het kruitvat, want dan kan je immers tegelijkertijd dankbaar zijn voor het cadeau en kritisch voor de wijnkwaliteit. Waarom zou je dat dan niet gewoon zeggen? "Ik apprecieer het cadeau, echt waar, maar die wijn moet je niet meer kopen, ook echt waar". Of zoiets.

De effecten van het antwoord kan je ook weer bekijken voor elk aspect apart. Eerlijkheid is goed voor een relatie, ongeacht de kwaliteit van het cadeau. En als de relatie een beetje goed zit is eerlijkheid over de wijnkwaliteit voor de schenker een aanzet om bij een volgende gelegenheid iets anders te proberen. Scheiding van aspecten redt relaties en genereert minder foute cadeaus (ja, beetje te algemeen, ik weet het).