Als logica leidt tot vreemde dingen, worden arbitraire afspraken gemaakt die evengoed stress veroorzaken. Leestijd: 1'45".

Een uitspraak in een zin

Een tekst uit het on-line artikel "De toekomst van technologie: utopie of nachtmerrie?" in Data News op 10-07-2017:

Nog zo'n truc: de pitch van zes pagina's. "Bij Amazon baseren we geen beslissingen op Powerpoint-presentaties, " zegt Misener. "Elk idee wordt op zes pagina's uitgeschreven en het eerste half uur van een meeting lezen de deelnemers gewoon. En dan gaan ze discussiëren tot er een beslissing valt."

Een punt achter een uitspraak in een zin

Op het einde van een uitspraak staat meestal een punt en een sluitend aanhalingsteken. Logisch gezien klopt dit niet. Er is een zin die normaal gezien moet beëindigd worden met een punt, en waar de uitspraak een deel van vormt. Er is ook de uitspraak zelf, die als een zin wordt verwoord, en die zin wordt normaal gezien eveneens beëindigd met een punt. Dus, normaal gezien eindigt het geheel als volgt (tussen de rechte haken): […tot er een beslissing valt.".].

Maar die [.".] komt vreemd over, wat vervolgens de aanleiding blijkt te zijn om dan maar te beslissen één van beide punten weg te laten. Logischerwijze zie je dan ook discussies ontstaan over welke punt er dan weg moet; doorgaans moet de laatste eraan geloven. Op zich is dat al nadelig. Op die manier wordt de hele zin immers niet normaal afgesloten, want de punt ontbreekt, en dus wordt hetgeen volgt daardoor beïnvloed. De tekst is moeilijker begrijpbaar omdat de logica hapert. Als de eerste punt zou worden weggelaten, wordt de uitspraak niet correct afgesloten, maar het aanhalingsteken staat er wel nog altijd, en fungeert, hoewel niet correct, nog evengoed als afsluiting. De tweede punt sluit de hele zin correct af, zodat wat volgt niet wordt beïnvloed. Dus: iets wat er vreemd uitziet, maar wel logisch is, wordt aangepast op de meest nadelige manier, en zet daardoor de poort zo ver mogelijk open voor verwarring en nutteloze discussies. Het negeren van logica creëert altijd ergens een stressbron.

Beter: de [.".] behouden, zodat duidelijk is dat (1) de deelzin (d.i. de uitspraak) wordt beëindigd, en (2) de hoofdzin wordt beëindigd. Als je dit belachelijk vindt (bv. omdat je vreest dat je belachelijk zal gevonden worden) kan je nog altijd de eerste punt weglaten en tenminste de zin afsluiten met de tweede.

Een onderbreking in een uitspraak in een zin

De zinsnede […Powerpoint-presentaties, " zegt Misener. "Elk idee …] is zo mogelijk nog vreemder. Het eerste deel wordt beëindigd door een komma, een spatie en een aanhalingsteken. Dat lijkt erop te wijzen dat de zin die afgebroken werd om de [zegt Misener] eraan toe te voegen, verderop zal voortgezet worden. Maar dat gebeurt niet; een nieuwe zin begint. Waarom dan die komma? En nog een spatie bovendien (in andere gelijkaardige constructies was die er ook, dus dit is niet toevallig)? Ook hier ontstaat weer verwarring; de eerste deelzin is niet afgesloten, maar gaat ook niet verder. Op het ogenblik dat de tweede deelzin begint moet de lezer een fout in de vorige deelzin rechtzetten, en dat gaat altijd gepaard met extra stress en dus een verlies van concentratie.

Beter: ofwel […Powerpoint-presentaties," zegt Misener, "maar elk idee…] ofwel […Powerpoint-presentaties." zegt Misener. "Elk idee…]. Je kan je ook voorstellen dat de twee deelzinnen direct op elkaar aansluiten, zonder komma of punt, waarbij in de hoofdzin dan wel een komma hoort, bv. [… Powerpoint-presentaties" zegt Misener, "omdat elk idee …].

De tekst inhoudelijk

Dat Amazon beslissingen baseert op analyse van 6-paginateksten i.p.v. op Powerpoint-presentaties is interessant. Het nader bekijken waard, maar geen taalkwestie. Zie "Het PowerPoint probleem".

Basale fout

Dit is een vlag-en-ladingprobleem. In de zinsnede […Powerpoint-presentaties, " zegt Misener.] is de komma een vlag die aangeeft dat de zin nog verder gaat, maar dat gebeurt uiteindelijk niet. Kortsluiting in de hersenen.

In de zinsnede […een beslissing valt."] ontbreekt een vlag, nl. de punt die de hoofdzin moest beëindigen. Vermits dadelijk daarna een andere zin begint kan je wel zeggen dat de vorige hoofdzin is beëindigd; de onduidelijkheid is dus beperkt in impact en tijd, maar blijft vermijdbaar.

Toevoeging 10-11-2022

In het boek The tyranny of metrics staat op p.17 deze zin (het gaat over managerialisme, of de fixatie op cijfers en statistieken): Depending on taste, one could call it a cultural "meme," an "épistème," a "discourse," a "paradigm," a "self-reinforcing rethorical system," or simply a fashion.
Ooit zoiets gezien? Dit is het doortrekken van de keuze [..einde zin."], voor aanhalingstekens op het einde van een zin, naar aanhalingstekens in het midden van een zin. Ik vind dit een prachtig voorbeeld van wat er zoal mis gaat in de wereld. In dit geval wordt een ondoordacht proces, nl. het weglaten van de tweede punt i.p.v. de eerste, m.a.w. "het plaatsen van het aanhalingsteken na de punt", ondoordacht, ongevraagd en onterecht vervormd tot een analogie, nl. "het plaatsen van het aanhalingsteken na de komma". Er is geen enkele reden om de komma in de aanhaling mee te nemen. De meer logische keuze om op het einde van de zin het aanhalingsteken vóór de punt te plaatsen zou dit probleem vermeden hebben. Wat overigens niets afdoet aan de waarde van het boek; dit zou verplichte kost mogen zijn voor alle managers en sociologen.