Ik heb een toetsenbordprobleem

De NumLock toets

Nee, met die toets op zich heb ik geen probleem. Voor alle zekerheid toch even de verklaring (hoewel ik veronderstel dat iedereen die dit leest ook weet wat een NumLock toets is): door NumLock te activeren kan je ervoor zorgen dat de cijfertoetsen ook cijfers produceren, en niet de cursorbewegingen die doorgaans op diezelfde toetsen voorzien zijn. Heb je op je toetsenbord een aparte sectie voor de cijfers, dan wordt doorgaans NumLock automatisch geactiveerd bij opstart. Voor mij mag die functie altijd actief blijven; immers, de cursorbewegingen zijn ook op andere toetsen voorzien, dus heb ik ze niet nodig op de cijfertoetsen. Gelukkig is standaard ingesteld dat na het opstarten van de PC de NumLock actief is.

De indicator van de NumLock toets

Indicator? Neen, die is er niet. Op sommige toetsenborden is die er wel, en dan weet je dadelijk of de NumLock functie is ingesteld, zonder dat je dit eerst moet proberen (tekstveld zoeken en selecteren, "4" drukken, en als er geen "4" komt is de instelling niet goed). Maar als de NumLock functie standaard geactiveerd is, dan heb je toch geen indicator nodig? Of wel?

De positie van de NumLock toets

Op mijn toetsenbord (van Dell; toch even vernoemen, voor als ze meelezen), staat de NumLock toets net rechts van de Backspace toets. En in al mijn perfecte imperfectie (…) heb ik de Backspace al eens nodig, en soms raak ik in mijn onbesuisdheid dan ook de NumLock toets, zonder het te beseffen, en wordt die functie gedesactiveerd. Als ik dan cijfers wil, komen die niet, maar de cursor vliegt wel alle kanten uit.

Een visuele indicatie van de NumLock instelling zou een groot verschil maken. Raak je dan per ongeluk de NumLock toets, dan kan je dat tenminste onmiddellijk zien. Ten eerste kan je dan ook dadelijk corrigeren, maar misschien belangrijker nog: dan krijg je ook dadelijk feedback die je toetsenbordskills kan helpen verbeteren.

Maar er is geen indicatie, dus vraag ik mij of die functie niet kan vastgezet worden, niet alleen bij opstart maar altijd, zodat ik de NumLock niet meer per ongeluk kan desactiveren.

Wat is eigenlijk het probleem?

Mijn vrouw ervaart hetzelfde probleem op haar PC, maar ze klaagt er niet over … Mogelijk zijn er zelfs gebruikers die hier helemaal geen probleem zien, maar dat is stof voor een andere discussie.

Dus ik zoek op internet naar mede-slachtoffers. Maar wat gebruik ik als zoekwoorden? Helaas geen richtlijnen hier; het is trial-and-horror. Geleidelijk realiseer ik mij dat er een vlag-en lading probleem heerst. Ik merk nl. dat de meeste vragen gaan over het activeren van NumLock na opstarten [1], los van het gebruik van de toets daarna. En hoewel er ook gebruikers zijn die expliciet aangeven dat ze na opstart de NumLock functie willen actief houden, maar de toets willen desactiveren [2], krijgen die toch altijd de oplossing voor [1] voorgeschoteld. Er zijn hier twee aspecten, nl. de instelling van de NumLock functie bij het opstarten, en de werking van de NumLock toets vanaf dan. Het vlag-en-lading probleem bestaat erin dat zowel de functie als de toets worden aangeduid met de naam NumLock.

Op zoek naar een oplossing

Ik bespaar je de hele zoekgeschiedenis, en geef enkel de (in deze context) bruikbare resultaten. Als je je niet wil ergeren (over de details, of over het gebrek aan nuttig resultaat), dan kan je dit overslaan.

1 – lock numlock key

Dit geeft al dadelijk "How to set the NumLock key permanently"; lijkt een goed begin, maar jammer genoeg is het dat niet. Dit blijkt te verwijzen naar een pagina op de "tech review" site techwalla.com. Men raadt aan in de registry de waarde van key InitialKeyboardIndicators op 2 te zetten i.p.v. 0. Maar de laatste zin geeft weinig hoop: "Reboot your computer to test the settings. Notice your num lock automatically enables.". Daar hoef ik geen registry voor te wijzigen, want dat is nu ook al, dus ik ga ervan uit dat dit geen oplossing is.

Google suggereert zelf de zoekzin "how do i lock numlock?". De standaard uitleg daarbij is getiteld "Enable/Disable Numlock at Windows Startup". Ja mensen, dat weten we intussen wel, maar daar gaat het dus niet om! Ergernis… Toch maar eens proberen of er een bruikbare entry verschijnt.

2 – how do i lock numlock

Standaard uitleg: de truc met InitialKeyboardIndicators = 2. De titel: "Follow these steps to enable 'Num lock' option on boot." (wat moest bewezen worden).

Verder een link naar een Microsoft pagina getiteld "Permanent num lock – Microsoft Community". De vraag aan dit forum: "I want NUM LOCK to be on always. That is, to be on at startup (it is) and to be ignored if I accidentally press it.". Als die vraag niet duidelijk is, weet ik het niet meer. In het antwoord krijg je twee opties: (1) de BIOS aanpassen (heb ik al geprobeerd; dat gaat ook over de opstartwaarde), en (2) de truc met InitialKeyboardIndicators = 2. Noppes dus.

Verder zijn er nog 16 reacties, die vooral het ergerlijk gebrek aan effectiviteit van zo'n forum aantonen. Eén schrijver slaat de nagel nog eens stevig op de kop: "The thing most folks have been asking (as have I) is HOW TO PERMANENTLY SET NUM LOCK …. whether it is to be 'PERMANENTLY ON'  OR  'PERMANENTLY OFF'." (let op de hoofdletters…), "This is a pretty simple question, I think. If there's NO WAY to do it, just simply respond, 'Sorry, there is no way to do it without modifying the Operating System.' and be done with it. Otherwise, outline the steps necessary to set NUM LOCK 'permanently.'". Ergernis alom (1) voor wie het eigenlijke probleem begrijpt (wat blijkbaar al moeilijk is), en (2) voor wie het wil oplossen (de hemel sta ons bij).

Nog enkele "interessante" reacties, vrij geïnterpreteerd: "Als Microsoft het al niet meer kan oplossen, waarom wij dan wel?" (op de duur ga je rommelsystemen normaal vinden; waar moet het heen met de wereld?) en "Help, bij InitialKeyboardIndicators vind ik niet 0, maar een 10-cijferig getal" (het blijkt te gaan om 0x80000000, een equivalente hexadecimale waarde; de nieuwe waarde wordt dan 0x80000002).

Op een 2e pagina (wie kijkt daar nog tegenwoordig?) uiteindelijk ook een nuttige reactie (als ze tenminste klopt): "To permanently disable the numlock key, follow the instructions shown here: Disable Capslock. However, when editing the registry, use scancode 45 (numlock) instead of scancode 3A (caps lock). This will keep the numlock key from functioning in windows, and it will remain in whatever state it was at boot time."; dit is misschien wat we zoeken. Bij nader toezien gaat dit over het "mappen" van de NumLock toets naar niets, zodat ze niet meer werkt, en enkel de standaard waarde bij opstart (die OK is) overblijft. De moeite waard om te proberen. Eindelijk een oplossing?

Suggestie van Google: "Is there a way to lock NumLock?". Weer een redelijk duidelijke vraag, denk ik dan, dus ik doe nog een poging.

3 – is there a way to lock numlock

Het standaard antwoord verwijst naar een artikel op de addictivetips.com site, waaruit blijkt dat ze het probleem correct begrijpen (oef). Er wordt een link getoond naar een app "NumLocker", maar daar achter blijkt een pagina te zitten die over iets heel anders gaat. Direct zoeken op NumLocker leert mij dat die applicatie bruikbaar zou kunnen zijn (je kan nl. de NumLock toets op een vaste waarde instellen), als die tenminste niet beperkt was tot Windows 2003, Vista, XP en 2K (yep…). Na wat verder zoeken vond ik een forum waaruit beek dat de app op Windows 10 niet betrouwbaar werkt… Forget it.

Nog iets uit hetzelfde artikel: "Lastly, some keyboards have a visual indicator for when these keys are On. If your keyboard doesn't, you can get an indicator for each one in the system tray.". Misschien is dat wat.

4 – En in 't Vlaamsch?

Er zijn ook enkele Nederlandstalige pagina's over NumLock, zoals deze, maar die gaan allemaal over de instelling bij opstarten.

Misschien kan Dell Support helpen?

Ik leg het probleem voor aan de Support van Dell, de fabrikant van het toetsenbord. Zij geven doorgaans vrij veel en bruikbare informatie online, maar voor dit specifiek probleem heb ik niks nuttigs gevonden. Eens kijken hoe zij reageren op dit bericht via het online webformulier.

De essentie van hun antwoord: "Er is geen applicatie die een visuele indicatie geeft van de NumLock- of CapsLock-status." (ha, dan weten we dat tenminste); "Wel kan de NumLock permanent aan gezet worden via de BIOS. De instructies hiervoor kunt u vinden op [..]. Er zijn wel indicator-applicaties, maar omdat het 3rd party software betreft kunnen wij hier geen verdere informatie over meedelen".

Hier hebben we weer niks aan, maar misschien kan ik zelf wel zo'n applicatie vinden. Ik herneem het artikel van de addictivetips.com website, volg de link, via een pagina die overtuigend pleit vóór visuele indicatoren, en kom uit bij een zip-file "KeyboardIndicator_1.6.2.0.zip" (de versie kan veranderen) van 72kB (wow!). Even uitpakken, de .exe lanceren, de tray wat fatsoeneren, en je hebt een indicatie. Er zijn drie icoontjes, voor resp. CapsLock, NumLock en ScrollLock; je kan kiezen welke je permanent in de tray wil zien. Als een instelling wijzigt (je raakt bv. per ongeluk aan de NumLock toets), dan verandert de kleur van het icoon, en bovendien krijg je even een opvallende melding rechts onder op het scherm (bv. "Num Lock Off"), en een instelbaar klikgeluid (ook als je Insert klikt!). Dit is geweldig.

Waarom kon Dell hier verdomme niet zelf voor zorgen?! Voor CapsLock en de microfoon zijn er indicatielampjes op het toetsenbord, voor de rest niet; onbegrijpelijk.

Is er een oplossing?

Er zijn zelfs twee oplossingen.

• Je kan een visuele indicator installeren (zie de paragraaf hierboven). Dit is zeker een goede oplossing. Daarmee kan je nog steeds per ongeluk de NumLock functie desactiveren door de NumLock toets te raken (zoals hoger verduidelijkt: functie en toets zijn twee te onderscheiden aspecten), maar dan weet je het ook dadelijk. Je kan dan corrigeren, en door de terugkoppeling leer je misschien preciezer tikken.
• Je kan de NumLock toets uitschakelen door de toetsenbordmapping te wijzigen in de registry (zie hoger, punt 2). Dat heb ik niet uitgetest, omdat ik voorlopig geloof in de eerste oplossing. Als dat ooit verandert, pas ik deze tekst weer aan.

Uiteindelijk vind je soms wel iets bruikbaars, maar je moet dan wel lang zoeken (zeker als je er tegelijk een artikel over schrijft ;-), alleen maar omdat Dell in het bijzonder, en de ICT-industrie in het algemeen, te weinig stilstaat bij gebruiksvriendelijkheid, of anders gezegd: economie en technologie laat voorgaan op de mens…

Epiloog

Ik had Dell Support beleefd laten weten dat ik met hun antwoord niet geholpen was. Een paar dagen later kreeg ik toch nog wat extra informatie. Men stelde 2 mogelijkheden voor, nl. een audio-indicatie die nu al in Windows 10 zit, en de applicatie TrayStatus. In de eerste plaats: pluspunt voor Dell Support!

In de tweede plaats: het blijft uitkijken. Aan beide opties zitten wat haken en ogen.

De bedoelde audio-indicatie zit bij de toegankelijkheidsinstellingen voor het toetsenbord. 't Is te zeggen, daar zitten er verschillende:
1 – een geluid afspelen als u op Caps Lock, Num Lock of Scroll Lock drukt;
2 – een waarschuwingsbericht weergeven als u plaktoetsen, wisseltoetsen of filtertoetsen in- of uitschakelt met het toetsenbord;
3 – een geluid afspelen als u plaktoetsen, wisseltoetsen of filtertoetsen in- of uitschakelt met het toetsenbord.
Optie 2 en 3 stonden beide aan, maar daar heb ik nooit iets van gemerkt, dus hoe dat werkt, Joost mag het weten. Optie 1 heb ik geprobeerd, en dat werkt inderdaad. Je krijgt de klassieke hoge toetsenbordpiep als je bv. ScrollLock aan zet, en de lage piep als je die weer uit zet (die vervelende piep die ook komt als je vijf keer Shift drukt; ha, die instelling zit hier ook, en je kan ze zelfs uitschakelen; hup, weer een probleem uit de wereld). Nadeel: er is geen visuele indicatie (die wel degelijk een verschil zou maken), en diezelfde piep wordt voor alle toetsindicaties gebruikt, ook plaktoetsen (waarmee je bv. Ctrl-Shft-D met één vinger kan tikken). Dus: als je die piep hoort, weet je nog niet waar die vandaan komt, gezien het ontbreken van de visuele indicatie. En aan de hoogte van de piep heb je ook niet zo veel, want de CapsLock wil je normaal uit hebben (lage piep), en de NumLock aan (hoge piep). Niettemin, had ik dit op voorhand geweten, dan had ik het zeker geprobeerd.

De TrayStatus applicatie ziet er geweldig uit. Er is zelfs een gratis versie die alles doet wat ik zocht (maar geen audio-indicatie geeft). Bovendien kan je nog wat andere indicatoren in de tray toevoegen, zoals de stand van de Alt, Ctrl, Shift en Win toetsen… Werkelijk? Wil je die zien? Als je erop drukt zijn ze actief, en anders niet. Wil iemand daarvoor een visuele indicator (laat staan een auditieve)?? Is dit er niet wat over? De betaalde versies hebben uiteraard nog wat extra mogelijkheden. Zoals het aanpassen van de werking aan specifiek vensters… Werkelijk? Ik weet het, ik doe negatief nu, en er zijn mensen die hiermee hun brood verdienen, maar zullen we dit toch maar benoemen als overbodige complexiteit? De zip-file is 4.6 MB groot, 64 keer groter dan die van KeyboardIndicator; ja dat zal wel, op die manier.

Ik moet concluderen dat mijn simpel appje best voldoet. Heerlijk, dat zoiets nog bestaat.