Over woke - Deckers Advies

Door Koen D. op 09-02-2024

Geen tijd, toch nieuwsgierig? Kan gebeuren… Je kan dadelijk naar de leeswijzer springen voor een overzicht en een selectie. De titel van elke sectie vormt meteen een koppeling naar de originele bron.

Proloog

De aanzet

Dit artikel gaat over 'woke'; een lezing van het boek "Over woke" van Bart De Wever was de directe aanleiding (zie ook mijn boekbespreking). Maar het onderwerp laat veel interessante aspecten zien. In de daarop volgende analyse van diverse bronnen verdween het boek zelfs wat naar de achtergrond. Wel prominent aanwezig zijn basale fouten in de vele discussies en krantenberichten, die leiden naar het besef dat politici en de media het vooral zichzelf moeilijk maken. En dan ook hun lezers.

Een verband met extreem rechts

Ik ontwaar in de vele discussies wel een kwalijke rode draad: anti-woke en extreem-rechts worden voortdurend op één hoop gegooid, door het centrum en links, zowel in de media als in de politiek. Misschien is de woke stroming iets waar we doorheen moeten om de maatschappij beter te maken, maar tegelijk ervaren velen de onvrijheid en onzekerheid die ermee gepaard gaat als stresserend, al was het maar om wat we nog mogen zeggen, en wat niet. Dat 'woke' problematisch is in bepaalde aspecten, is het minste dat je kan afleiden uit het boek van De Wever, en uit talrijke debatten. Hij probeert dit 'woke' probleem te duiden, wat hem niet in dank wordt afgenomen door het politieke centrum en links, die zichzelf zien krimpen ten voordele van extremen. De politiek begrijpelijke maar in feite maatschappelijk weerzinwekkende reactie is dan, om politieke redenen, het 'woke' probleem te ontkennen, positieve aspecten (bv. aandacht voor onrecht) eruit te lichten voor eigen gewin, en de electorale bedreiging te minimaliseren door de tegenpartij, met behulp van het anti-woke stempel, zo veel mogelijk in een extreme hoek te duwen (en wel uiterst rechts, omdat die bij woke veel brandstof vinden), rekenend op een aversie voor uitersten bij de kiezer (wat op zich ook weer vreemd is, vermits de extremen groeien).

De redenering bij het redelijke midden verloopt ongeveer als volgt: wij zijn tegen uiterst rechts, uiterst rechts is tegen woke, dus moeten wij vóór woke zijn, want wij willen in geen geval beticht worden van een overeenkomst met uiterst rechts. Het woke probleem wordt herleid tot een links<>rechts en/of extreem<>centrum probleem, en wordt graag gebruikt om te proberen de andere partij te beschadigen.

De vlag en de lading

De kwalijke discussies en debatten zijn alleen mogelijk dankzij de vele basale fouten, hoofdzakelijk vlag-en-ladingproblemen en gebrekkige aspectscheidingen, zoals gewoonlijk. Voorbeelden genoeg in de analysen hieronder. Het grootste probleem is simpelweg dat zowel positieve als negatieve maatschappelijke ontwikkelingen onder de woke vlag gestoken worden. Bovendien zijn sommige aspecten voor de ene partij positief en voor de andere negatief, en dan heb ik het niet per se over politiek. Communiceren met containerbegrippen of koepeltermen kan zeer schadelijk zijn.

Een verband met tussentaal

Sinds het voorjaar van '21, en ook recent nog, schreef ik diverse artikelen over taalperikelen. Tot mijn verbazing zag ik onlangs een krantenbericht dat de 'woke' stroming koppelt aan de promotie voor tussentaal bij de VRT; verderop volgt een bespreking. Mijn meest recente conclusie uit de artikelen over taalkwesties is dat het Standaardnederlands niet meer gedefinieerd is, een procedure voor het onderhouden van de standaardtaal niet (meer?) bestaat, en de Taalunie besmet is geraakt met het inclusiviteitsvirus, dat ik nu herken als een woke kenmerk. Ik denk terug aan wat De Wever in zijn boek "Over woke" beschreef als een samenleving die bestaat uit individuen die van alles losgezongen zijn en wier moreel kompas uitsluitend nog dicteert dat er geen collectieve normen en waarden te stellen zijn. De Taalunie lijkt zich daarbij aan te sluiten, door het Standaardnederlands te veronachtzamen.

De verantwoordelijken van de Interparlementaire Commissie van de Taalunie, die zouden moeten waken over de goede werking ervan, voelen zich niet geroepen om op te treden. Ik vind dit zorgelijk, in de eerste plaats omdat een taalsysteem niet stabiel kan werken zonder een standaard. Maar omwille van de woke neiging om toch maar niemand te stresseren, gaat de lat omlaag, en wordt de logica opgeofferd aan eenheidsworst, terwijl ook hier een gebrekkige aspectscheiding (nl. een technische norm vs. een sociale norm) aan de basis ligt. Voor wie meer wil lezen is Normen en taalevolutie een handig vertrekpunt.

Alleen analyse brengt inzicht

Dat een analyse je inzicht kan veranderen heb ik al meermaals ondervonden in deze blog; schrijven doet nadenken. Wie zelf geen analysen maakt is aangewezen op opinies van anderen. Je moet al meerdere stemmen horen om zelf een min of meer evenwichtige opinie te kunnen vormen. Zowel politici als pers blijken wel eens slecht gefundeerde persoonlijke opinies te verkondigen (het zijn ook maar mensen met beperkte informatie), en je kan ook niet álles zelf uitpluizen. Af en toe vind je een mooi voorbeeld van verhelderend overleg tussen verschillende meningen, zoals dit, aan de hand waarvan je een eigen opinie kan bijsturen, en soms tref je een giftige tirade, zoals deze, die vooral afleidt van redelijkheid. Zonder degelijke woord/wederwoord bronnen en vergelijkingen kan ik alleen maar iedereen (inclusief politici en pers) aanraden om altijd voorzichtig te zijn bij het trekken van conclusies. Ik probeer dat altijd zo lang mogelijk uit te stellen, ook na deze analyse.

Leeswijzer

27 september '21 – Luc Sels in De Afspraak, over kwalijke invloeden, o.m. van woke, op de universiteiten. Hij schaart zich achter de positieve kenmerken van woke, en past voor de uitwassen. Hij roept academici op om tegenspraak niet uit de weg te gaan. Bart Schols is vooral op zoek naar gevoelige thema's.
18 juni '22 – Rik Torfs in 'Het gesprek'; hij deelt de mening van Luc Sels over woke niet. De breedsprakerige wijsheid is overtuigend tégen woke, één van die stromingen die mensenrechten beknotten, en bijgevolg vanzelf zal over gaan.
25 februari '23 – Stefan Hertmans over het verband tussen cancelcultuur en tussentaal op de openbare omroep. Mensen trekken zich meer en meer terug in bubbels van gelijkgezinden, en dat heeft invloed op deelname aan de maatschappij, o.m. door het negeren van de standaardtaal.
6 maart '23 – Boekvoorstelling "Over woke"; zie mijn boekbespreking. Het debat met Maarten Boudry is niet de moeite van het beluisteren waard.
21 maart '23 – Een reactie van Benjamin Dalle op het boek "Over woke" van Bart De Wever, of hoe een containerbegrip kan gebruikt worden voor politieke stellingname, ter beschadiging van een tegenpartij.
11 april '23 – Een debat over woke in Terzake, bij Pieter-Jan De Smedt, met Bart De Wever en Benjamin Dalle. Een mooie illustratie van het politiek misbruik van een koepelterm, met verwijzingen naar enkele staaltjes van woke in actie.
22 april '23 – Een podcast in de reeks "Snapt ge mij nu?" zegt iets over jongeren en woke. Het naast elkaar zetten van verschillende meningen maakt een vergelijking mogelijk, bij gebrek aan een harde referentie. Ook bij jongeren lopen de meningen uiteen.
31 juli '23 – Tom Lanoye over woke en tussentaal, in een artikel over het pamflet "Woke is het nieuwe Marrakech-pact", waarin hij tevens reageert op het boek van De Wever. Een kunstenaar op de verkeerde bres.

Rector van de KU Leuven Luc Sels in openingsspeech: "Durf anders te denken en zoek tegenspraak op"

Academici moeten durven blijven spreken op sociale media. Dat zegt de rector van de KU Leuven in zijn openingsspeech bij de start van het academiejaar. Hij roept professoren onder meer op om tegenspraak op te zoeken en die niet te ontwijken. Want de hele woke-beweging – die ijvert voor meer bewustzijn in de samenleving – zet de academische wereld volgens Sels stevig onder druk.

Sielke Sanen, VRT NWS, maandag 27 september 2021

Het thema van de openingstoespraak is "Academische vrijheid en de vrijheid van meningsuiting", met o.m. een sectie over "Woke en de academische vrijheid". In feite is dit zeer interessante lectuur. De tekst is te lang voor een bespreking hier, maar je kan ze uiteraard zelf nakijken. Meer bepaald over woke kan je lezen dat Sels zich volmondig schaart achter de positieve aspecten van woke, en past voor de uitwassen. Een geruststellend logisch standpunt voor een academicus, zou ik denken.

Vrijheid van meningsuiting. Dat is waar de rector van de KU Leuven, Luc Sels, de aandacht wil op vestigen in zijn openingsrede. "Vandaag is het maatschappelijk debat goeddeels naar de sociale media verschoven, met grote gevolgen", aldus Sels. Zogenaamde sociale media verzieken de communicatie. De wetenschap kan haar werk niet doen als ze voortdurend wordt tegengewerkt (of 'gecanceld') door roeptoeters. Alsof je je eindwerk zit te schrijven terwijl de interieurassistent ('kuisvrouw' mag misschien niet meer) de hele tijd probeert je tafel op te ruimen.

Sels haalt in zijn speech onder meer het debat van en met antivaxers op sociale media aan. "Dat toont aan dat meningen beangstigend en ronduit gevaarlijk kunnen zijn", zo zegt Sels. "Zeker wanneer een opinie een beweging wordt. En hoe meer gelijkgestemden, hoe meer men overtuigd is van zijn gelijk en hoe meer men wie zich er niet bij aansluit, ook uitsluit. En dat is wat we polarisering noemen", zo gaat Sels dieper in op zijn openingsrede in "De ochtend" op Radio 1.

Sels maakt zich grote zorgen over die polarisering op sociale media, waardoor de vrijheid van meningsuiting almaar meer onder druk komt te staan. Hij verwijst ook naar het aantal academici dat het voorbije jaar politiebescherming nodig had, na onder meer uitspraken op sociale media. "Ik kan die niet meer op één hand tellen. Dat op zich zegt al meer dan genoeg." Misschien is "vrijheid van meningsuiting" ook wel iets vreemds in de academische sector. Ik mag immers hopen dat wetenschappers vooral werken met feiten en desnoods hypothesen, en niet met eigen meningen.

"De felheid van de polarisering op sociale media dreigt sommige van onze collega's af te schrikken. En dat is iets wat we absoluut moeten zien te voorkomen", zo vertelt Sels. Het is al om zeep, blijkbaar; zie Over woke (2023). "Ja, wij zijn klaar om dat maatschappelijke debat te voeden. Te voeden vanuit goede wetenschap. Maar wees dan ook met burgerzin een volwassen deelnemer aan dat debat. En dat geldt zowel voor academici als voor niet-academici", aldus de rector van de KU Leuven. Wel een heel ruim publiek, maar hij heeft overschot van gelijk.

Ook wetenschappers moeten volgens Sels waakzaam zijn voor de zogeheten "cancelcultuur". De rector van de KU Leuven haalt daarbij een voorbeeld van een artikel van een Amerikaanse collega aan. Die dacht met haar studie aan te tonen dat vrouwen die begeleid worden door een mannelijke mentor sneller succesvol worden. Zou best eens kunnen kloppen, niet? Wie bij de hond slaapt krijgt zijn vlooien. (honni soit qui mal y pense)

Het woordenboek Van Dale omschrijft cancelcultuur als 'cultuur waarin het gewoon is om (via de sociale media) op te roepen tot uitsluiting van of een boycot tegen een (bekende) persoon of een organisatie die volgens anderen, m.n. gezaghebbende opiniemakers, iets verkeerds heeft gedaan of gezegd.'

"Ik heb mijn twijfels bij de inhoudelijke juistheid van het onderzoek, net als velen. Maar het onderzoek heeft gewoon geen kans gekregen in het debat. Daar is een soort cancel-beweging op gekomen, 1.000 wetenschappers tegelijkertijd. Waarvan ik me dan afvraag of de helft die reageerde dat artikel wel gelezen heeft. En dan zijn we weg aan het gaan van de essentie van een universiteit: debat op basis van inhoud en wetenschappelijke argumenten. "Klopt gelek ne zweeërtige venger", zeggen ze in Bilzen. En dat wil ik absoluut vasthouden", gaat Sels verder.

Woke en de academische vrijheid

In zijn speech heeft Sels het verder ook over de woke-beweging die ijvert voor meer bewustmaking in de samenleving. "Ik omarm de beweging in haar belang. Ze is erin geslaagd om thema's als racisme, discriminatie en uitsluiting heel scherp op de agenda te zetten. Dat is heel knap. Maar er zit een extreem-fractie in die dominanter wordt. En die militant en zelfs intolerant wordt, en gepaard gaat met een zweem morele zuiverheid. En daar heb ik het heel erg moeilijk mee." Enerzijds, anderzijds: bron van oneindige debatten. Het probleem met koepeltermen.

Volgens Sels zet de hele woke-beweging de academische wereld stevig onder druk. Hij roept dan ook op om tegenspraak net op te zoeken en die niet te ontwijken of te "cancelen". "Het is de tegenspraak die je scherper maakt. Die je standpunt verbetert en rijker maakt. Zoek die tegenspraak op en 'cancel' ze niet. Dat vind ik een heel belangrijk punt dat we in de maatschappij vandaag dreigen te verliezen", besluit Sels.

's Avonds in De Afspraak bij de VRT wordt Luc Sels nog eens aan de tand gevoeld door Bart Schols.

Ik wil de woke-beweging beschermen tegen zichzelf

Rector Sels waarschuwt voor toenemende intolerantie

VRT, De Afspraak, bij Bart Schols, maandag 27-09-2021

Hieronder een transcriptie van een fragment uit het gesprek. Blijkbaar heeft Schols net aan Sels gevraagd uit te leggen wat woke is.

Luc Sels – Wel het gaat eigenlijk om een beweging die denk ik heel erg vanuit een stukje morele verontwaardiging is ontstaan naar aanleiding van een aantal incidenten, ook in de VS, die echt wel heel dicht raken aan racisme en discriminatie, en blijvende tekenen van discriminatie, en van daaruit dan eigenlijk een pleidooi ja heel krachtig hebben neergezet rond het tegengaan van racisme, uitsluiting, discriminatie, sociale ongelijkheid ook, van bepaalde groeperingen vooral in de VS. Het is van daaruit ook overgeslagen naar onze kant, en als ik zeg "ik omarm de beweging", dan meen ik dat. Zij hebben een aantal thema's bijzonder scherp op de agenda gezet. Het is een beweging die blijft leven, je kan dat ook niet personaliseren (een onzichtbare drijfveer). Het gaat om een beweging die je in vele landen voelt, maar die ik wel een stukje…

Bart Schols – (komt ertussen) 't Is wel fout gelopen, begrijp ik…

LS – 't Is helemaal nie fout gelopen, maar ik wil ze wel eh een stukje beschermen tegen zichzelf (ach?), althans wat de meer extreme fracties ervan betreft. Je kan ook té goed zijn. Sommigen van jullie herinneren zich waarschijnlijk wel wat Rijneveld overkomen is, de auteur die aanvankelijk geselecteerd was om de poëziebundel van Amanda Gorman te vertalen, …

BS – Marieke Lucas Rijneveld, die die zou vertalen…

LS – … Marieke Lucas Rijneveld, ja, en waartegen toen een heel moraliserende vinger is opgekomen, en vele vingers tegelijkertijd, want het was iemand wit die een poëziebundel ging vertalen van iemand zwart, en dat kon niet (volgens sociale-media-wokers). En ze heeft de opdracht moeten teruggeven (van wie?). En dan vraag ik mij op dat moment af van is het nu echt de in dit geval huidskleur, of zijn het de persoonlijke levenservaringen die wij doormaken die bepalen wat wij wel en niet mogen of wel mogen zeggen of wanneer we moeten zwijgen, wat we mogen vertalen in haar geval… Dat is niet de maatschappij die ik voor ogen heb, en al zeker niet de universiteit. Ik wil daar wel nog aan toevoegen…

BS – Dat is van het leven daarbuiten (hij bedoelt buiten de universiteit) maar als u zegt extreme fracties binnen het academisch milieu…

LS – Nee, extreme fracties binnen die woke beweging, en die zie ik voor alle duidelijkheid veel meer in de Angelsaksische wereld dan bij ons (m.a.w. "bij ons is het nog zo erg niet…"). Maar ik vind Rijneveld wel een mooi voorbeeld van hoe het heel regelmatig heel dichtbij komt. Dat Rijneveld zich gedwongen zag haar opdracht werkelijk terug te geven is m.i. niet 'heel dichtbij', maar wel 'erover'. Door het echter zacht te omschrijven vermijdt Sels een duidelijke stelling te moeten innemen. Hij zegt dan wel dat hij "past voor de uitwassen van woke", maar dit durft hij niet te veroordelen?

BS – Maar maar ook binnen het academisch milieu, want u haalt dat er ook wel bij aan van ik vroeg me af waarover gaat… (??)

LS – Nee. De hele speech bij de opening gaat over de academische vrijheid en haar houding t.o.v. de vrijheid van meningsuiting (o.m. door sociale media!), en het stukje over woke is welgeteld één kleine alinea in dat hele verhaal. Zo klein nu ook weer niet, en het zijn meer bepaald 7 paragrafen. Waarom zou hij dit bij Schols minimaliseren? Het was één voorbeeld van dynamieken die je in de maatschappij ziet die de vrijheid van meningsuiting een bepaalde richting uit sturen, of grenzen stellen aan wat je wel en niet kan zeggen, nogmaals in die meer extreme fracties (die misschien wel het hoogste woord voeren, zoals Robespierre indertijd). Ik heb het veel ruimer gehad over heel wat andere dynamieken die wel een grote druk zetten op de academische vrijheid, ook op die vrijheid van meningsuiting, maar die ik veel meer zie in sociale media en hoe die vandaag polariserend werken.

BS – Maar welke… maak het eens concreet, welke fractie bijvoorbeeld, als het ook gaat om het academisch milieu en en de impact erop? Peuteren, Schols…

LS – Wel laat mij nu het voorbeeld nemen van de antivax beweging, dat is een heel andere thematiek dan woke, waar ik voor alle duidelijkheid in de academische opening veel verder op ingegaan ben (weer een afzwakking van zijn woke standpunt? wie heeft hem bedreigd?). Je ziet daar een opinie ontstaan die eigenlijk gevaarlijk is. We beseffen dat allemaal, maar vrijheid van meningsuiting… ze bestaat, krijgt gelijkgezinden rondom zich, steeds meer, en het debat wordt feller en feller, meer en meer gelijkgestemden. Hoe meer gelijkgestemden, hoe meer men overtuigd is van de eigen opinie en het eigen gelijk, en hoe meer men wie zich niet aansluit bij dat standpunt ook uitsluit. En wa je krijgt is polarisering op sociale media maar ook in de maatschappij, in dit geval rond vaccineren of niet vaccineren (mensen lezen sociale media, en weigeren zich vervolgens te laten vaccineren, met een verhoogd (of niet verlaagd) verspreidingsrisico tot gevolg). Nu dat, de felheid daarvan, en de agressie die daar bij momenten van uitgaat, van die polarisering, zeer rationeel gedreven, binnen de kortste keren wordt een opinie een beweging die bepaalde stemmen onder druk zet, dat sijpelt binnen in het academisch milieu, en daar heb ik eigenlijk veel meer … (schrik van?) daar maak ik mij meer zorgen om.

BS – Maar, sijpelt binnen, of…? Want ik moet nu ook aan Marc Van Ranst denken die zich ook niet bepaald inhoudt op Twitter. Vaak ook, hè, die is ook van uw universiteit (Sels bevestigt) dat zorgt ook wel een beetje voor de polarisering waar u het ook over heeft, natuurlijk, hè? Ambetanterik. Nu gaat Schols efkes de boel omdraaien. Is dit echt relevant?

LS – Dat eh… zal ik niet ontkennen. Wat Marc doet en hoe hij is en hoe hij reageert dat zal de dynamiek wel gaande houden. Alsof hij Van Ranst op Twitter eigenlijk wel kan missen…

BS – Heeft u hem daar ooit op aangesproken?

LS – Wij hebben een heel goeie verstandhouding, wij spreken elkaar daarop aan, op een heel amicale manier, maar als hij frontaal aangevallen wordt in de media of op de sociale media dan zal ik hem ook wel in verdediging nemen.

BS – En als hij zelf frontaal aanvalt? Ma jong toch. Spijkers op laag water aan het zoeken?

LS – Dan zullen we, dan hebben we dat gesprek, maar eigenlijk respectvol, en ik zal … ik blijf vooral beklemtonen… Kijk in het gebruik van zijn academische vrijheid is hij heel correct, en heeft hij een onwaarschijnlijk belangrijke rol gespeeld in de pandemie. Sels gaat in de verdediging. Wat daarbuiten valt en wat hij doet op sociale media valt voor mij onder de vrijheid van meningsuiting, die hij ook heeft als burger. Hoe hij daarmee omgaat dat is zijn zaak, daar kom ik eigenlijk liever niet in tussen. Wat ik wel wil aanhalen, en dat is een heel sterke klemtoon in die speech geweest, is dat je – niet alleen bij ons maar ook in Nederland merk je dat meer en meer – eh een soort terughoudendheid krijgt bij een aantal academici om net dat wat we van hen verwachten, dat is dat ze de deur uitgaan en deelnemen aan het maatschappelijk debat, dat ze dat eigenlijk niet meer doen of minder doen of daar toch wel wat ja schroom rond beginnen krijgen, omdat de agressie en de aanvallen op sociale media bij momenten fel zijn en en het gaat om academici …

BS – Een voorbeeld?

LS – … (hij was nog niet uitgepraat) die standpunten innemen, het gaat ook om academici die soms met heel gedegen wetenschappelijke informatie een standpunt innemen rond maatschappelijk heel erg gevoelige thema's. Het is wel vrij duidelijk wat Sels bedoelt, nl. sociale media zijn wat ze zijn, en daar wil hij zich niet over uitspreken, maar wel over de reactie van academici op polarisatie. Sels bepleit om de academische houding te bewaren, en tegenspraak op te zoeken, in plaats van keutels in te trekken.

BS – Geeft u eens een voorbeeld? Schols kickt op gevoelige thema's…

LS – Wel er zijn academici in Nederland die heel mooie historische analyses gemaakt hebben van het belang van migratie in de samenleving en eigenlijk van daaruit de voordelen van migratie zijn beginnen aantonen. Dat ik mij nu afvraag of Sels zich als socialist identificeert :-) zegt iets over het gevaar van koepeltermen. En die net omwille van het beklemtonen van de vele voordelen van migratie ongeveer heel extreem rechts over zich heen gekregen hebben in een onwaarschijnlijk fel debat, wat bij één van hen trouwens ook tot een situatie van politiebescherming geleid heeft, dus het kan bij momenten wel fel worden. Zoals met de meeste maatschappelijke thema's: elk heeft zijn voordelen en zijn nadelen. En negeer één van beide, en je krijgt altijd wel reacties. Ik heb de indruk dat Sels nogal gemakkelijk naar de positieve kanten van een problematiek kijkt, zowel in dit voorbeeld als betreffende woke, maar ik vind ook dat hij als rector een ontegensprekelijk correct standpunt inneemt over academische vrijheid en de vrijheid van meningsuiting. De reacties daarop van de media (of van Schols in dit geval) vergelijk ik liever met het onkruid in mijn tuin.

Rik Torfs bij #spraakmakers over woke

Journalist Jan De Meulemeester gaat in gesprek met Rik Torfs op 18 juni '22, naar aanleiding van de zaak Sanda Dia, 'woke' en de klimaatbeweging. Ik licht het deel over 'woke' eruit. Dit gaat verder op de openingstoespraak van rector Luc Sels in september '21, met als thema "Academische vrijheid en de vrijheid van meningsuiting", met o.m. een sectie over "Woke en de academische vrijheid". De rococo-stijl van praten van Torfs zal niet iedereen begeesteren; hij poneert wel enkele interessante ideeën.

JDM – Een andere verwelkoming was van Luc Sels, rector, de jaarlijkse openingstoespraak. Opmerkelijk daarin: hij riep academici op om het eh … ja, in de media de tegenspraak meer te gaan opzoeken, niet, of minder, te gaan vermijden. Wat vindt u van die oproep, en wordt dat (tegenspraak) te vaak vermeden? Hij verwees dan ook naar de woke en/of cancel culture…

RT – Ja, ik vind eerlijk gezegd … er zullen altijd academici zijn die liever in hun laboratorium blijven, maar er zijn er andere die gewoon hun gedacht zeggen, en die ook geen aansporing nodig hebben van rectoren of anderen, om op het strijdtoneel te verschijnen. Nu, ik vond die toespraak van Sels in die zin interessant, omdat het ging over het woke denken ook voor een stuk, en daarin worden wij niet bepaald (beïnvloed) door toespraken van lokale rectoren, maar daarvoor kijk ik vooral naar Californië. Uiteindelijk komt het woke denken van Californië, bereikt dan na een tijd de oostkust van Amerika – New York, maar dat zijn eigenlijk al seuten in vergelijking met Californiërs – en daarna meren wij langzaam aan, in Nederland doorgaans, da's een … ja, eerst Engeland natuurlijk, het eiland dat steeds verder van ons afdrijft, daarna Nederland, en dan komen we stilaan in Vlaanderen. En ja, in Italië en Spanje duurt het doorgaans toch nog wel langer. Dat woke denken is dus een verschijnsel van de op dit moment nog dominante culturele mogendheid, de Verenigde Staten, die dan hun mosterd meestal halen … het start dan meestal in Californië. Dat was de plek waar de eerste mensen "flowers in their hair" droegen, en het is ook de plek waar … Ge krijgt er bijna geen speld tussen. Dat Torfs zonder meer naar Californië verwijst is vreemd. De oorsprong van 'woke' mag dan daar liggen, wat ons nu interesseert is 'woke' in onze contreien.

JDM – Ja maar inderdaad; alles komt altijd weer terug, de cirkel …

RT – De cirkel. En dan denk ik, ja, wat dat woke denken betreft zie je ook de aarzeling van Sels, want ik vond dat wel interessant (je ziet het vogeltje heen en weer springen tussen de takjes). Hij kreeg veel reactie ook, op zijn speech over het woke denken, waar hij vond dat dat te ver ging. Maar achteraf zei hij, 's avonds in De Afspraak, dat hij het woke denken toch ook verwelkomde, maar alleen de excessen afviel (zie hoger bij Sels). Hij heeft trouwens ook onmiddellijk een beeld van Leopold de 2e in de bibliotheek verwijderd in Leuven als er protest kwam, hoewel niemand precies wist dat dat beeld daar stond. Wat lijkt aan te tonen dat ook Sels toegeeft aan de cancelcultuur, hoewel hij zegt die te bestrijden. Maar dit gezegd zijnde, denk ik, ik heb een heel ander idee over dat woke denken. Ik vind dat verkeerd. Dus met zoveel woorden: ik vind dat gewoon verkeerd. Dat is duidelijk. Nu het waarom. En de reden is dit. Ik ben een universalist. Ik geloof in de mensenrechten zoals de universele verklaring van de rechten van de mens die heeft geformuleerd, kort na de tweede wereldoorlog, waar men geen onderscheid wilde maken op heel veel gebieden, op het vlak, onder meer, van ras, geslacht, maar ook maatschappelijke afkomst enzoverder. Dat is een heel lange lijst die daar staat. En de mensen die dat document hebben opgesteld hebben dat goedgekeurd kunnen krijgen op een heel beperkt tijdssegment, terwijl de kater van de 2e wereldoorlog moest worden verteerd en tegelijkertijd de koude oorlog nog maar net aan het beginnen was. En daarom is voor dat schitterend document een grote consensus ontstaan. Typisch was daarin dat elk individu telt, en niet de groep. Nu, woke gaat terug uit van het groepsdenken dat primeert, het geslacht dat primeert, de raciale afkomst enzoverder, terwijl o.m. de tweede wereldoorlog geleerd heeft dat juist het onderscheid maken op basis van o.m. ras noodlottig is, en mensen heeft uitgesloten, in extreme gevallen de dood ingejaagd. Dit wil ik niet vergeten en ik wil daar geen stap in terug zetten. Het moet absoluut noodzakelijk blijven om elk individu als een individu te behandelen, met zijn of haar eigenaardigheden en merites. En dus elk woke denken dat terug in categorieën begint te denken, vind ik een uiterst gevaarlijke terugval, die ik altijd zal bestrijden. Dus anders dan Luc Sels omarm ik dat woke denken niet (hij negeert het verschil tussen de positieve en de negatieve aspecten), en vind ik zelfs ja dat daar…

JDM – Ondanks ja de verdienste ervan dat dat ja racisme, discriminatie en dergelijke meer, eh heeft aangekaart en weer in de markt gezet als een probleem. Het maatschappelijk bewustzijn dat gegenereerd…

RT – Bewustzijn voor racisme is heel belangrijk wanneer dat voor gevolg heeft dat geen enkel individu wordt gediscrimineerd. Maar ik zie hier een andere beweging ontstaan waarbij dus het groepsdenken terug primeert, en dat is natuurlijk altijd zo geweest. Dus je hebt bijvoorbeeld… ja, ten tijde van de zaak Dreyfus was ook het antisemitisme heel belangrijk, de joden tegen de rest enzoverder. Er zijn altijd momenten geweest van groepsdenken dat primeert, en dat moeten we blijven tegengaan. En niet vanuit een soort conservatisme, integendeel – ik ben geen conservatief omdat ik niet goed zie wat ik zou moeten behouden in het algemeen in de samenleving (grapjas) – maar wel vanuit een ander standpunt, namelijk dat we die rechten en vrijheden nooit mogen prijsgeven, ook niet voor de goede zaak (!!). Rechten en vrijheden zijn er ook voor nare, vervelende, onuitstaanbare, niet heel vriendelijke mensen, zo lang ze geen strafwetten overtreden.

JDM – Want elke oorlog is gevoerd voor iemands goede zaak dus ja … Nu gaan we naar een nieuwe woordenstrijd. Ik geef maar een voorbeeld. De New York Times – dus dan zat het al aan de Amerikaanse oostkust – die gebruikt voor het woord zwart een hoofdletter, voor het woord wit niet, omdat zwart verwijst naar een duidelijke Afrikaans gedeelde cultuur, wit zegt men, aldus de redactie, dat verwijst minder naar een gedeelde cultuur. Dat gaat over details, over een hoofdlettertje … Ander voorbeeld deze week vanochtend nog op de radio, de Rolling Stones, die band uit uw tijd (grapjas :-) die nog steeds actief is, die zullen het nummer Brown Sugar niet meer spelen, omdat dat voor sommigen mogelijks verwijst naar slavernij. Dit is een woordenstrijd en ideeënstrijd die wel heel ingewikkeld wordt. Het wordt over eieren lopen op deze manier.

RT – Ja dat is natuurlijk … De New York Times heeft uiteraard het recht haar eigen ideologie te volgen, maar je moet dan niet doen alsof je een neutrale keuze maakt hè. Eh … het wordt inderdaad moeilijk, en ik verwacht ook nog wel een paar moeilijke jaren (dit was juni '22), dus ik vind dat we ons misschien moeten schrap zetten om, uit respect voor ieder individu, ja redeneringen tegen te gaan die tot excessen leiden. Maar ook dat is van alle tijden. Herinner u bijvoorbeeld het McCarthyisme, de strijd tegen het communisme in de jaren vijftig in Amerika. Ja, dat werd altijd erger en erger; op de duur was iedereen wel een communist, zoals vandaag iedereen een seksist of racist kan zijn. En dat blijft altijd aanzwellen, tot er plotseling een knik in de curve komt, en ja de cirkel weer de andere richting uitdraait.

JDM – Het kan plots gebeuren, is toen ook plots gebeurd hè…

RT – Het is toen ook plots gebeurd. We hebben het ook op andere terreinen gehad, denk bijvoorbeeld aan de Franse revolutie die uitmondde in de terreur van Robespierre, tot die zelf ten onder ging, en daarna kwam Napoleon als synthese. Kijk naar mei '68 destijds (culturele revolte), waar op een bepaald moment ja de republiek van De Gaulle bijna ten onder ging, maar kort erop kwamen er verkiezingen, waarbij de rechterzijde (van De Gaulle) verrassend een overgrote meerderheid behaalde. Dus al die verschijnselen die blijkbaar lineair voortgaan en onstuitbaar lijken, zoals vandaag het woke denken – en het is niet zonder reden dat ook vandaag heel wat mensen daarmee collaboreren, omdat ze denken daarmee aan de goede kant van de geschiedenis te staan, en vooral zelf te scoren en goed over te komen – wel, alle trends die die richting uitgaan voor de goede zaak, en die uiteindelijk de mensenrechten beknotten, zijn toch gedoemd om ook vroeg of laat ten onder te gaan. Collaboratie kan veel schade berokkenen. In die zin zal het woke denken later worden gezien als een van de vele extreme ontsporingen die de mens nu eenmaal altijd zal maken omdat hij mens is. Voor dergelijke overpeinzingen ben ik fan van Torfs.

De rest van het gesprek gaat o.m. over verontwaardiging en doemdenken; niet relevant voor het onderwerp woke.

Over veilige bubbels en censuur

1 – Stefan Hertmans

Stefan Hertmans ziet een verband tussen de cancelcultuur en het succes van tussentaal op de openbare omroep.

Stefan Hertmans, De Standaard, 25 februari '23

Merk op dat dit werd gepubliceerd vóór de uitgave van het boek "Over woke" van De Wever. Ik zie ook niet dadelijk de link met woke, maar werd wel getriggerd door "een verband tussen cancelcultuur en tussentaal". Tussendoor vond ik niettemin een paar interessante stellingen.

Er is iets vreemds aan de hand met het begrip 'veilige omgeving'. Dat concept ontstond uit de terechte (?) bezorgdheid om iedereen in een sterk gediversifieerde samenleving respect en verdraagzaamheid te garanderen, maar wordt steeds vaker ingezet om wat sterk lijkt op censuur en culturele verbodstekens te rechtvaardigen. Wat tussentaal betreft zie ik geen verband met de cancelcultuur, of het zou moeten zijn dat we vinden dat het Standaardnederlands gecanceld wordt. Maar zo wordt cancelen wel een heel ijl begrip, en kan je elke vorm van negeren of tegenwerken ook 'cancelen' gaan noemen. Ik zie echter wel een verband met veilige omgevingen of "safe spaces", als mensen lijken te denken dat ze hun tussentaal overal mogen bezigen, en Standaardnederlands kunnen negeren. Net zoals ik beweer dat een taalsysteem niet kan werken zonder een gemeenschappelijke taalstandaard (zie Normen en taalevolutie), denk ik nu dat ook een maatschappelijk systeem niet kan werken zonder een gemeenschappelijke publieke ruimte, waarin iedereen zich aan dezelfde afspraken houdt. De ieder-op-zich ontwikkeling van "veilige omgevingen" doet daar afbreuk aan. Dus zijn we misschien te ver gegaan met die bezorgdheid om iedereen respect en verdraagzaamheid te garanderen, en zijn we de verwachting kwijtgeraakt dat iedereen deelneemt aan de gemeenschap (o.m. via de standaardtaal), desnoods met horten en stoten, zoals het altijd al gegaan is. Ik denk niet dat we de huidige welvaart in Vlaanderen of Europa zouden bereikt hebben met de huidige aandacht voor veilige omgevingen. Je bereikt geen geïntegreerde gemeenschap zonder builen en blutsen.

In het debat over hoe eerst JK Rowling en nu Roald Dahl het slachtoffer lijken te worden van culturele censuur, klinken opvallend tegenstrijdige elementen op. De bezorgdheid om lezers te beschermen tegen kwetsende standpunten leidt tot culturele en morele intolerantie. Hier is inderdaad iets vreemd aan de hand. Wie vraagt eigenlijk om het opkuisen van boeken? Niet de lezers, denk ik, maar eerder anderen die vinden dat die lezers zich moeten ergeren aan vermeend kwetsende taal. Anders waren die boeken van Roald Dahl, die geschreven zijn van 1946 tot 1990, al eerder opgekuist, zou ik denken. 'Zich onveilig voelen' wordt op zichzelf al een beschuldiging: de ander heeft blijkbaar iets gedaan, gezegd of geschreven waardoor men zich een slachtoffer voelt. Helaas, de wereld is een soep, en wij zijn de ballekes. Die slachtoffers eisen – in principe terecht (dat zie ik echt niet; ik denk dat Hertmans zich hier vergist) – het recht op om beschermd te worden tegen wat ze als agressie ervaren, maar hun claim gekwetst te zijn groeit ook snel uit tot een vorm van macht. Er is weinig nodig om dat soort van slachtoffer tot censor (iemand die censureert) te laten uitgroeien. Ik betwijfel of slachtoffers tot censors uitgroeien. Ik denk eerder dat intriganten zoals Cassius Catastrofus de boel beroeren en onrust stoken, en 'slachtoffers' opjagen. René Goscinny was zijn tijd 40 jaar vóór. Echt waar; lees het verhaal, en vergelijk dat dan eens met woke toestanden (en vergeet de politiek niet). De huidige Catastrofus, de aanjager van woke, weet dan wel zijn gedaante goed te verbergen; misschien zijn het gewoon maar pedagogen, sociologen en linguïsten, overal ter wereld, die te weinig te doen hebben en hun werkterrein willen uitbreiden, of experimenten lanceren (d.i. een werkhypothese, geen complottheorie).

Er is trouwens wel meer aan de hand: overal in de samenleving groeit de behoefte om zich 'bij ons' te voelen, om zich altijd en overal 'veilig' te voelen in een intersubjectieve bubbel die moet beschermen tegen de boze buitenwereld. Iedereen wil alleen nog leven met het gevoel in een binnenwereld te verkeren, waarin niets uit die buitenwereld nog kan storen. Dat strekt zich uit tot alle domeinen van de samenleving – ook de consument wordt aangesproken alsof hij naaste familie is (inderdaad), de media voeren steeds meer mensen op die 'klappen gelijk bij ons' (zie Vlaamse omroep niet langer scheidsrechter voor correct taalgebruik), en de eigenheid van mensen wordt steeds sterker regionaal vernauwd (qua taal: Standaardnederlands wordt ondergraven, tussentaal is de norm). Ik heb het nooit zo bekeken, maar misschien zit daar wel iets in. Mogelijk zijn hier meerdere oorzaken. Bijvoorbeeld de eerder genoemde stokers, die mensen in minderheidsgroepen opjutten om hun rechten op te eisen. Of de vraag van de bevolking naar ondersteuning door de overheid; denk aan de 'aansprakenstaat' van De Wever. Maar ook het economisch systeem, dat ons ziek maak; naarmate de buitenwereld ons meer bedreigt gaan we minder deelnemen. Ik kan mij voorstellen dat mensen inderdaad in hun schulp kruipen als de wereld te stresserend wordt (burn-out blijft toenemen, nu ook al bij jongeren), maar daar zijn misschien ook externe redenen voor. Bijvoorbeeld een toename van digitalisering en zgn. "sociale media" (die alles behalve sociaal zijn), en van automatische systemen die mensen onmondig maken, of zelfs overbodig, alles ten voordele van big tech en big brother. Wat meer aandacht voor mensen dan voor de economie zou al veel helpen.

Dat betekent dat we nu sensitivity readers (experten die gevoelig taalgebruik opzoeken in teksten) aan het werk zien voor lezers die kwetsbaarheid met enggeestigheid en censuur verwarren (!!), en dat onze openbare omroep als enige ter wereld het krankzinnige idee heeft om haar cultuurtaal (het Standaardnederlands) los te laten in haar communicatie met de burger. Moet er nog zand zijn? Zie ook Normen en taalevolutie. Overigens is niet iedereen gelukkig met die stroming in de VRT (ook bij de VRT zelf niet); zie ook De VRT moet de regels volgen, niet aanpassen van 13-02. Waar dan de drijfveer precies zit is niet duidelijk, en waarom de politiek niet ingrijpt al evenmin. Het is duidelijk, de nieuwste rage heet: leven in de eigen intieme bubbel, de afgesloten subjectieve ruimte die van geen groter geheel, van geen objectiviteit, en vooral van geen 'andersheid' meer wil weten – terwijl alle media ter wereld mondiaal en globaal geworden zijn. Originele visie. Als dat klopt kan dit ook de integratie van minderheidsgroepen tegenwerken. Overigens, het "globaal en mondiaal worden" van media en economie kan een bijkomende trigger zijn voor mensen om zich terug te trekken in bubbels van gelijkgezinden.

In dit land moet je blijkbaar vage tussentaal spreken omdat de eigen cultuurtaal te elitair en dus asociaal zou zijn geworden. Zie de artikelen over taalkwesties. Sociolinguïsten willen tussentaal als norm i.p.v. Standaardnederlands. Qua sociale norm is dat al lang een feit, qua technische norm is het een ramp. Basale fout: gebrekkige aspectscheiding sociaal<>technisch. Je mag ook geen woorden meer gebruiken die onze overgevoelige zieltjes kunnen kwetsen. Eigenlijk zijn dat twee aparte problemen: de teloorgang van de standaardtaal, en de doorgeschoten aandacht voor inclusief taalgebruik. Kortom: er mag geen publieke ruimte meer bestaan waarin een democratische neutraliteit geldt (een overeengekomen referentie; misschien heeft Hertmans het over de standaardtaal, maar dit gaat ook op voor andere maatschappelijke aspecten, zoals wederzijds respect voor verschillen), alleen een subjectieve, geborneerde (afgebakende; de man is schrijver) binnenruimte die alleen nog het eigen gelijk echoot. Maar iedereen spreekt of schrijft wel zijn mondje steenkolenengels op sociale media. Binnenkort hebben we dus vooral burgers die gebrekkig Nederlands en gebrekkig Engels spreken – en uiteraard, uit principe, nooit meer de taal van hun Franstalige landgenoten. Als gefaald wereldburgerschap kan dat tellen. Beetje apocalyptisch omschreven, wel naar aanleiding van twee reële aardse problemen, nl. de tussentaal als onmogelijke norm (zie hier), en doorgeschoten inclusiviteit (zie hier). In dit artikel van Hertmans lees ik voor het eerst iets over die koppeling tussen de tussentaal en woke (als overkoepeling van de cancelcultuur). Ook in een latere sectie in dit blogartikel, over het pamflet van Tom Lanoye, komt die koppeling ter sprake. Waarom heb ik die link nooit gelegd? In de neiging van de Taalunie tot inclusiviteit zie ik inderdaad de woke stroming, dat wel. Het afzweren van het Standaardnederlands als norm lijkt mij echter iets anders, meer geniepig; dat speelt minder op het publieke domein. Maar: als er geen norm meer is (het Standaardnederlands als norm wordt immers 'gecanceld', en de tussentaal als norm wordt wel gepropageerd maar is onmogelijk), dan hebben linguïsten vrij spel om naar hun woke goeddunken te spelen met de taal. Als de Taalunie dan ook nog lijkt te geloven dat taalgebruik de maatschappij kan veranderen, dan is het woke hek van de dam.

Die tussentaal mag uiteraard bestaan – ik spreek ze ook geregeld, maar niet in de openbaarheid van de media (inclusief overheid, gerecht en onderwijs). Daar geldt de cultuurtaal (standaardtaal, veronderstel ik) – die opent zich voor alle sprekers van een cultuurgebied. Een essentieel kenmerk van de standaardtaal is dat de sprekers elkaar verstaan. Iedereen schreeuwt maar dat hoofddoeken in de publieke ruimte de neutraliteit doorbreken, maar straks doorbreek je de publieke ruimte blijkbaar niet langer als je een soort gewestelijk mengtaaltje spreekt waaraan de meerderheid van de televisiekijkers geen boodschap heeft. Moeilijke zinsconstructie. Hertmans impliceert eerst dat je normaal gezien op TV de publieke ruimte doorbreekt als je geen standaardtaal spreekt, maar constateert dan dat dit minder en minder geldt. Het lokale accent dat inclusief wil zijn (dat werkt niet, maar sommige blijven proberen; zie Grondelaers en Lanoye), werkt meteen weer exclusief: het sluit de anderen, die dat specifieke accent niet hebben, de facto uit, en werkt dus, paradoxaal genoeg, ondemocratisch. Voilà! Veel paradox is daar trouwens niet aan. Als er al een zo groot mogelijke inclusie van culturele identiteit gedefinieerd kan worden, dan is dat de cultuurtaal van een taalgroep. Dat klopt, volgens mij. Ik kan er nog steeds niet bij dat veel linguïsten (ik mag ze vermoedelijk niet allemaal over dezelfde kam scheren) vinden dat een tussentaal inclusiever is. Anderzijds is een nieuwkomer in een groep tussentaalsprekers altijd de pineut; de groep gaat zelden Standaardnederlands spreken om zich aan te passen (wat de nieuwkomer vanzelf noopt tot aanpassing, en daar is niks mis mee). Linguïsten willen dat oplossen door de nieuwkomers dadelijk de tussentaal aan te leren. Wat ze daarbij vergeten, of niet willen zien in hun anti-standaardtaal-activisme, is dat al die tussentalen niet definieerbaar zijn, en dus ook niet aan te leren (!), en dat je voor schriftelijke communicatie wel nog altijd Standaardnederlands nodig hebt (zie ook hier).

Het gaat dus telkens om intersubjectieve bubbels die gecreëerd worden als afscherming van de boze buitenwereld: sensitivity readers mikken op intersubjectieve 'veilige ruimtes', en tussentaal mikt al evenzeer op een veilige bubbel waar men zich talig niet meer buiten de eigen kring moet leren bewegen. Daarom gaat het om hetzelfde principe. Ver gezocht, of doorgedacht, maar er zit iets in.

Het democratisch deficit van dat alles is dat het neerkomt op het opgeven van de openbaarheid als een neutrale ontmoetingsplaats waar allen zonder onderscheid kunnen thuishoren (!!). Het is een gevaarlijke illusie te geloven dat een veilige wereld de vijand is van de publieke ruimte (!!). Het is een gevaarlijke illusie te geloven dat authenticiteit het tegendeel is van objectiviteit (dat snap ik niet). Intersubjectieve sensitiviteit wordt ingezet om censuur te plegen op een vrije en open totaliteit, en precies dat maakt het tot een vorm van verdoken ideologie. Opnieuw, nogal ver gezocht, of zwaar omschreven, maar misschien ook niet onwaar. Ik denk wel opnieuw aan de rol van intriganten, die intersubjectieve sensitiviteit (waarmee m.i. bedoeld wordt dat we minder en minder verdragen van elkaar) uitbuiten en opblazen tot een maatschappelijk probleem, dat vooral blijkt uit invloeden op de taal.

De pseudodemocratie (ieder zijn eigen gelijk) en haar subjectivisme woekeren (!!) op alle niveaus. Het vreet aan de pijlers van wat een inclusieve samenleving zou moeten zijn, het vreet aan de politieke objectiviteit (!!!), het vreet aan elke vorm van culturele soevereiniteit. Dat zou ons allen moeten verontrusten. Dat het zo moeilijk moet uitgelegd worden verontrust mij ook een beetje. Ik denk dat basale fouten elimineren (zie bv. Normen en taalevolutie) de meest begrijpelijke, meest efficiënte en meest effectieve methode is om duidelijkheid te scheppen, ook in sociaal-politieke problemen. Dat toepassen op deze tekst is wel een uitdaging.

2 – Bart De Wever

Bart De Wever heeft de opinie van Hertmans ook gelezen, en was onder de indruk. Uit een interview in De Standaard op 4 maart '23, over zijn boek, licht ik het volgende:

De Standaard – Auteur Stefan Hertmans hekelde recentelijk in een opiniestuk in De Standaard de cancelcultuur en het succes van tussentaal op de openbare omroep.
Bart De Wever – Ik heb het gelezen en ik was van mijn melk. Ik zet mij altijd schrap bij het lezen van een stuk van Hertmans, en zeker in De Standaard. Maar op het einde was ik het helemaal met hem eens. Dat was, euh, verontrustend (lacht). Het is niet helemaal duidelijk wat er precies verontrustend was, het betoog van Hertmans, of de instemming van De Wever. Maar als De Wever geamuseerd was, dan waarschijnlijk het laatste.

'De reactie op woke is veel gevaarlijker dan het fenomeen waartegen deze moderne kruisvaarders in het verweer gaan'

Benjamin Dalle, CD&V, Vlaams minister van Brussel, Jeugd, Media en Armoedebestrijding, 21 maart 2023

Opiniemakers en politici hebben al enkele jaren de mond vol over 'woke', maar ik wacht nog altijd op het eerste voorbeeld van hoe onze vrijheden worden ingeperkt omdat we iets niet meer 'mogen' zeggen. 'Neger' misschien? Integendeel, het zijn net rechts-populisten die, onder het voorwendsel 'antiwoke' te zijn, met rasse schreden elementaire vrijheden en basisrechten overboord gooien. (1) CD&V is tegen rechts-populisten; da's hun goed recht want die knagen aan CD&V's marktpenetratie. Rechts-populisten zijn tegen woke, sommigen omdat ze nu eenmaal tegen vanalles zijn, anderen omdat woke de maatschappij verstoort. CD&V lijkt daaruit af te leiden dat zij bijgevolg vóór woke moeten zijn. Over elk van die drie beweringen kan je discussies voeren die tot heel wat interessante voorstellen zouden kunnen leiden, maar omwille van de politiek worden die niet gevoerd, en zakt de maatschappij nog dieper weg. (2) "Iets niet meer mogen zeggen" willen vergelijken met "elementaire vrijheden en basisrechten overboord gooien" vind ik eerder demagogie.

Een nieuwe dag, een nieuwe woke-rel. De foto's van Mous Lamrabat in de Antwerpse Arenbergschouwburg (zie het artikel in HLN van 16 maart) waren voor het stadsbestuur het signaal om in actie te treden tegen cancelcultuur. En dus moesten de nieuwe portretten plaats ruimen voor de klassieke schilderijen die er eerder al hingen. Cancelcultuur is een onderdeel van 'woke'. Het is eerst en vooral zorgwekkend dat politici zich gaan mengen in de inrichting van een theater. Als het politici zijn die de beleidsverantwoordelijken van een theater aanstellen, is het misschien niet heel onlogisch dat die politici ook toekijken op het beleid. Het alternatief is dat het theater zelf geld gaat zoeken. De volgende stap is dat ze zich gaan moeien met de programmatie van de schouwburg (een soort beschuldiging bij voorbaat…). Dat is niet waar mandatarissen voor verkozen zijn (…en een daaruit volgende bewering, die dan ook op los zand staat).

De inmenging dient wel een hoger doel. Het is het zoveelste voorbeeld waarbij het primaat van de politiek wordt gebruikt in de strijd tegen 'woke'. Het primaat van de politiek wordt wel frequenter gebruikt in strijdgewoel, door alle partijen, bv. bij het al dan niet toepassen van bevindingen uit de wetenschap. Het is wellicht geen toeval dat Bart De Wever onlangs zelf de oorlog verklaard heeft aan het fenomeen, in zijn nieuwe boek Over woke. Hij bedoelt waarschijnlijk dat het wegnemen van die foto's wellicht geen toeval is, gezien het boek van BDW, na de boekvoorstelling op 6 maart. De N-VA-voorzitter en Antwerpse burgemeester schuwt de grote woorden niet. Woke, "een fenomeen dat onze samenleving aan de rand van een burgeroorlog dreigt te brengen". De Wever heeft het in zijn boek over "de zelfvernietigingsoorlog die een flink deel van de intellectuele elite voert tegen de moderne, westerse samenleving"; toch een nuanceverschil, lijkt mij. Maar als onverhoeds het woord 'burgeroorlog' valt, ook al is dat in een Amerikaans kader, dat wordt dat natuurlijk een krantenkop, en blijft het hangen.

In de praktijk lijkt het me een stuk minder dramatisch gesteld (met woke) dan De Wever pretendeert. Er zijn aanpassingen van onze gebruiken die simpelweg terecht zijn. OK. Wie vandaag nog bewust het 'n-woord' in de mond neemt, hoort niet thuis in het publieke debat. Geweldig voorbeeld, wegens net níet OK; dit illustreert net de cancelcultuur, mogelijk zelfs het begin ervan. Nu is 'neger' trouwens vervangen door 'het n-woord'; is dat echt beter? Omgekeerd zijn er uitwassen, zoals de 'vertaalrel' over het werk van de Amerikaanse slam poet Amanda Gorman. Ook ik vind niet dat een witte schrijver bij voorbaat ongeschikt zou zijn om het werk van een auteur met een andere huidskleur te vertalen. Het moet niet gemakkelijk zijn om tegelijk koud en warm te blazen.

Maar laten we dit soort excessen niet aangrijpen om de achterliggende idee te banaliseren. Een positief gegeven – stilstaan bij onrecht en rekening houden met elkaars gevoeligheden – wordt nu als een containerbegrip gebruikt. Een synoniem voor bij de haren getrokken voorstellen die zeker niet dominant zijn. (1) Dus volgens Dalle is het achterliggende idee "de aandacht voor onrecht en gevoeligheden". Ik denk dat elke politieke partij daar achter staat. Dit idee noemt hij ook als zijn definitie van 'woke', in het debat van drie weken later met BDW in Terzake (zie een volgende sectie). Hier echter zegt hij dat 'dit idee' als containerbegrip wordt gebruikt, wat uiteraard niet klopt; een idee is geen begrip. Wat hij in feite wil zeggen is dat de foute partijen iets goeds (dat idee) een foute naam geven (woke), om er vervolgens nog meer foute dingen onder te steken. Dat lijkt mij zelfs klein voor een politicus. Welke was weer zijn partij…? (2) Betreffende het containerbegrip komt hij in de buurt van de kern van het probleem; alleen schijnt hij dat niet te beseffen.

Die voorbeelden hebben één gemeenschappelijk element: er wordt niemand iets ontzegd of verboden (het 'n-woord', mr. Dalle…?). Het gaat hooguit om een (overtrokken) mening (waarvoor je een rechtszaak riskeert?). De vrijheid van meningsuiting blijft overeind (in theorie). Die vrijheid geldt wel langs twee kanten: geen enkele mening is onaantastbaar voor kritiek. Wat telt, is dat onze structuren en instellingen solide genoeg zijn om aan joelende meutes te weerstaan. Een vreemde kronkel, mogelijk door een onterechte vergelijking met Amerikaanse toestanden, die net aan de basis ligt van de 'woke' beweging in Europa (!).

Een voorbeeldje: in 2018 moest een lezing van Theo Francken (N-VA) aan de Vrije Universiteit Brussel geannuleerd worden. Linkse activisten waren het niet eens met de komst van Francken en verhinderden met een blokkade het evenement. Links ageert tegen rechts. Simpel, toch? De rector van de VUB, wijlen Caroline Pauwels, mengde zich in het debat en benadrukte dat de universiteit een vrijhaven voor feiten en argumenten moet blijven. Enkele weken later kon Francken, ditmaal zonder enig incident, zijn verhaal komen doen voor de studenten. Het is niet omdat vocale minderheden uitdrukkelijk vragen om te 'cancelen', dat dit ook daadwerkelijk gebeurt. De eerste keer blijkbaar wel. En zou Dalle de CD&V beschouwen als een vocale minderheid als het over het Vlaams Belang gaat?

Anders wordt het wanneer beleidsmakers, vanuit een zelfverklaard verantwoordelijkheidsgevoel om het volk te bevrijden van het woke-gevaar, zelf minderheidsgroepen gaan beteugelen. Is dat een vingerwijzing naar De Wever? In Europa is er Viktor Orbán en zijn 'anti-homowet'. We gaan ze eens even over dezelfde kam scheren, zie. De vergelijking met Nazi-Duitsland wordt nog net niet gemaakt. Hij kreeg navolging van Ron DeSantis, de gouverneur van Florida. Die verbiedt leerkrachten om met leerlingen onder de vijftien te praten over seksuele identiteit en gender op school. Benieuwd wat kinderpsychologen daarvan zeggen. Lessen over ras, racisme en slavernij kunnen alleen als de leraren daarbij 'geen enkele bevolkingsgroep schuldgevoelens opdringen'. Lijkt mij logisch? Dergelijke ingrijpende beslissingen gaan veel verder dan een zoveelste non-rel. Sommige reacties slaan door, maar elke reactie betekent iets.

In ons land worden vooralsnog geen monden gesnoerd (het 'n-woord', mr. Dalle…?) of vrijheden ingeperkt. Toch zijn er enkele alarmsignalen. Zo is er Hypatia, het meldpunt voor 'woke-incidenten' van enkele academici. Is dat monden snoeren? De vraag is vooral welke consequenties de initiatiefnemers aan die meldingen verbonden willen zien. Leo Neels zegt daarover in De Standaard: "na de melding willen we met hen en met de betrokken universiteit in gesprek kunnen gaan". En wie vindt dat een alarmsignaal? En twee jaar geleden was er nog de oproep van Vlaams Belang om leerkrachten die voor de klas 'linkse praat' verkopen (het ging om "multiculturele onzin") aan te geven bij een kliklijn. Kunnen we die links-rechts tegenstelling niet cancellen? Ik twijfel er niet aan dat Tom Van Grieken vol bewondering kijkt naar de initiatieven van DeSantis.

Is dat dan de tegenbeweging op woke waar Bart De Wever naartoe wil? En wil Dalle De Wever vergelijken met DeSantis, Van Grieken en Orban, om weerzin te wekken? Anti-woke als bindmiddel voor reactionaire krachten die verworven vrijheden, in het bijzonder voor minderheden, moeten terugschroeven? Lees dat nu nog eens. Geloven politici nu echt dat ze met dergelijke uitspraken iets denken te bereiken? Behalve een afkeer van de politiek? De discussies over woke dragen bij aan het creëren van een klimaat dat het net moeilijker maakt voor minderheden om in alle rust en vrijheid te kunnen zijn wie ze zijn. Klopt ook; die minderheden krijgen ook niet graag voorgeschreven hoe ze moeten denken; vraag maar aan Assita Kanko (hoewel, ook N-VA, dus die telt misschien niet als referentie?). Anderzijds is het wel eerst 'woke' geweest dat een klimaat creëerde. Of niet? Dat maakt de reactie op woke veel gevaarlijker dan het fenomeen waartegen deze moderne kruisvaarders in het verweer gaan. Altijd opletten voor iets dat gaat woekeren; het zou kanker kunnen zijn.

De maatschappij is het meeste gebaat bij een open debat: of je nu voor of tegen woke bent, je moet er op zijn minst vrijuit je mening over kunnen geven. Zolang dat het geval is, valt het nog best mee met dat 'sluipend gif dat onze samenleving bedreigt'. (1) Het echte sluipende gif is het gemak waarmee politici en beleidsmakers beweringen doen en debatten voeren zonder voldoende stil te staan bij de polariseringen die ze zelf in stand houden. Zolang iedere partij over 'woke' zijn eigen definities aanhoudt, in functie van de strijd die ze wil voeren, zal het probleem, wat of hoe groot het ook is, niet opgelost geraken. Mij is al lang duidelijk dat vlag-en-ladingproblemen en gebrekkige aspectscheidingen het maatschappelijk weefsel diep invreten. (2) Dalle zegt dat er geen probleem is zolang we ons blijven scharen achter de vrije meningsuiting. Dat lijkt mij een vorm van toxische positiviteit.

Debat in Terzake met De Wever en Dalle

Bij dit debat, waarvan hier een filmpje beschikbaar is (achteraan in het artikel; de volledige item van Terzake vind je op YouTube) staat geen datum vermeld. In het debat is wel sprake van een artikel "van vandaag" in De Standaard dat zegt dat N-VA en Vlaams Belang elkaar opjutten, en dat lijkt te gaan om dit artikel van 11-04-2023. Vermoedelijk is dit debat dan ook van die datum. Het gesprek hieronder begint na de inleiding, over de aanstelling van Dalilla Hermans tot intendant van Brugge 2030.

Pieter-Jan De Smedt – Goeie avond, Bart De Wever, voorzitter van N-VA (knikt rustig), en Benjamin Dalle, minister van jeugd voor CD&V (trekt een vriendelijke grimas alsof hij last heeft van het studiolicht). Achter De Smedt zien we een foto van Dalilla Hermans; als setting kan dat tellen. Meneer De Wever, ik wil bij u beginnen vooraleer we op de grond van de zaak ingaan. 'Woke', kan u dat nu eens heel kort in enkele zinnen uitleggen, wat betekent dat nu voor u. Sommige dingen krijg je niet kort uitgelegd, maar De Wever doet toch een poging.

Bart De Wever – Da's nie gemakkelijk in enkele zinnen :-), maar in essentie denk ik dat het de opdeling is van de samenleving in een dadergroep aan de ene kant, en dat is dan vooral de zeven-vinkjes-man, de beruchte blanke hoog opgeleide autochtone man. Die heeft een foute geschiedenis, alles was verkeerd, hij was imperialist, hij was racist, koloniaal, hij was sexist, intolerant, hij was ondemocratisch, hij is de fout van ongeveer alles wat er in de wereld fout gaat. En aan de andere kant staan dan de slachtoffers van die dadergroep, dan zijn dan de slachtoffergroepen. Hoe minder vinkjes je hebt, hoe meer dat je slachtoffer bent, en die mensen die krijgen de identiteit van slachtoffer opgelepeld door woke, en dat creëert heel veel polarisatie.

PJDS – Hoe kijkt u, wat betekent woke voor u, meneer Dalle?

Benjamin Dalle – Woke is in wezen eigenlijk iets positiefs, nl. wakker zijn ten aanzien van onrecht (wakker zijn t.a.v. onrecht is in wezen iets positief; daders en slachtoffers aanwijzen is dat niet; gebrekkige aspectscheiding), en ook niet nodeloos mensen beledigen (voilà!). Zoals meneer de Wever het heeft gedefinieerd, en ook nu eh naar voren schuift, is het eigenlijk een containerbegrip voor een allegaartje van allerhande voorstellen (huh?), de andere al soms nog zotter dan dan dan nog andere (kleine kortsluiting), waar het weinig bijdraagt aan het debat, want eigenlijk als je ook met de blik van woke vandaag zou kijken naar het verleden, veel van de emancipatiebeweging die we gezien hebben (BDW mompelt ertussen) in het verleden zou misschien vandaag door mr. De Wever als woke worden aangeduid. De gebrekkige taalvaardigheid van Benjamin Dalle is verbazend, en vormt een belemmerende factor, ook in de rest van het debat. Zelfs als je deze paragraaf grammaticaal opkuist, dan nog zit er zeer weinig nuttige informatie in. Dalle definieert 'woke' als "wakker zijn t.o.v. onrecht", maar geeft er blijkbaar wel zijn eigen invulling aan. Hij refereert naar de vele gevallen van onrecht die in het verleden al bestreden zijn, implicerend dat die aan 'woke' te danken zijn, constateert dat BDW fulmineert tegen wat 'woke' volgens hem is, wat Dalle doet veronderstellen dat die verwezenlijkingen uit het verleden door BDW ook als 'woke' zouden worden afgedaan. Van de pot gerukt, als je het mij vraagt. Dalle krijgt zijn boodschap niet fatsoenlijk overgebracht, en probeert dan toch maar even de andere partij te beschadigen. De kern van het conflict is echter dat de beide partijen niet-compatibele definities van de term 'woke' hanteren. Begrippen die op verschillende manieren worden gebruikt, worden al gauw bestempeld als containerbegrippen, zeker door partijen die zich niet willen gebonden voelen door een definitie. Elk probleem (hier de slecht lopende discussie) dat volgt uit een vlag-en-ladingprobleem (de definities van 'woke') kan enkel afdoende opgelost worden nadat het vlag-en-ladingprobleem is opgelost. In dit specifiek geval kan je twee kanten uit: ofwel bereik je een gezamenlijke definitie voor de term 'woke', ofwel (de betere optie, want met containerbegrippen valt niet te redeneren) bedenk je een andere term voor de verschillende aspecten van het fenomeen (bv. aandacht voor onrecht, dader-slachtoffer-tegenstelling e.d.), en houd je verder die aspecten uit elkaar, in plaats van alles op een hoopje te gooien (basale fout: gebrekkige aspectscheiding), en vervolgens de discussie te gebruiken als politiek strijdtoneel.

BDW – (hoofdschuddend, over de bewering dat hij verwezenlijkingen uit het verleden ook als 'woke' zou aangeduid hebben) Dat is onjuist.

PJDS – We gaan daar dadelijk…

BDW – Dat is volstrekt onjuist. Het zit hem helemaal niet lekker.

PJDS – … verder op in. Eh de definities, of jullie kijk daarop, is nu helder. Het meest heldere is dat ze helemaal niet overeenkomen. Ik denk dat PJDS hier de positie had om daar iets aan te doen, maar hij doet het niet, wat vanuit zijn reporterstandpunt dan weer begrijpelijk is, als de media geloven dat onenigheid sterkere TV oplevert. Ik wil dat nu koppelen aan het dossier van Dalilla Hermans (de blik van BDW doet mij denken aan een buizerd, hangend in de lucht, klaar om zich te laten vallen). Je maakt daders slachtoffers. In welke mate is de benoeming van Dalilla Hermans door ja dat comité dan eigenlijk dat haar voordraagt, eh.. koppelt u dat aan woke?

BDW – Wel, ik ga mij niet met die benoeming bemoeien. Dat is een zaak van de burgemeester van Brugge, met wie ik een uitstekende relatie heb, dat is zijn beslissing, ik heb daar geen commentaar bij te geven. Je weet natuurlijk niet waarover in een uitstekende relatie al dan niet gesproken wordt… Maar als men…

PJDS – (ertussendoor) Maar uw partijgenoten maken de link met woke hè?

BDW – … ons dan een reactie vraagt, "vinden jullie dat een goede persoon om een verbindend cultuurproject te gaan leiden?", dan zeg ik daarop: "neen". Als iemand in deze studio zou zeggen, kijk, "zwarten hebben altijd aan de verkeerde kant van de geschiedenis gestaan, en hebben overal onheil en verderf gebracht, terwijl blanken zichzelf overstijgen en trots mogen zijn" (en bij deze zij het gezegd, of toch niet?), dan zou zo'n persoon wellicht voor niks nog in aanmerking komen. Vervang de termen blank en zwart, en u hebt een letterlijk citaat van mevr. Hermans (volgens Knack uit 2017).

PJDS – En dat is het woke punt dan zegt u?

BDW – Ja, het woke punt is natuurlijk dat je dat soort dingen als slachtoffer mag zeggen, dat niemand reageert daarop. Dat citaat is blijkbaar niet bekend; zo'n dame komt nog altijd in aanmerking. Behoor je tot de dadergroep, en zou je dat over zwarten hebben gezegd, dan kom je nergens meer aan de bak. (gedecideerd) Nergens meer. Dan wordt je volledig en volstrekt gecanceld. En da's een ongelijkheid die mensen wel percipiëren, hè, dat de ene alles mag zeggen, pure anti-blanke racistische uitspraken. Zij zegt over mevr. Kanko, onze partijgenote, dat dat een collaborateur is van het systemisch racisme. Als u dan aan een N-VA parlementslid vraagt, post factum, "vindt u dat een goeie benoeming?", dan zegt die "nee ik vind dat geen goede benoeming". Wel een speciale manier om iets te zeggen zonder het zelf te zeggen…

PJDS – OK. Echt? Liever controverse dan overeenstemming?

BDW – Ik denk trouwens dat een intendant dat ook hier in de studio moeten kunnen komen uitleggen, en mevr. Hermans weigert naar de VRT te komen want u bent niet vriendelijk genoeg voor mensen van kleur (PJDS lijkt onder de indruk), u begrijpt die niet voldoende. Ja, dat lijken mij een aantal elementen waarop u objectief kan zeggen "misschien is dat toch niet de geschikte persoon". BDW weet op een beleefde manier een sarcastische boodschap te brengen.

PJDS – Meneer Dalle, als u dit hoort … Mr. De Wever zegt eigenlijk "zij is het slachtoffer dus zij mag meer", en ja dat kan eigenlijk niet…?

BD – Voor de duidelijkheid, ik ben het helemaal niet eens met alle uitspraken van mevr. Hermans (hij bedoelt allicht dat hij het niet met alle uitspraken van mevr. Hermans helemaal eens is, en dus met sommige wel; ik veronderstel tenminste dat hij zelf het verschil begrijpt), en en waar mr. De Wever net naar verwees (De Wever met een gezicht van "benieuwd wat hij daarop te zeggen heeft") …

PJDS – Onder meer blanken aan de verkeerde kant van de geschiedenis (zie de vermelding in Knack).

BD – … (Dalle kon het zelf niet gezegd krijgen) ja, ik vind dat echt geen goeie uitspraken. Dat is het wij/zij verhaal (dooddoener wegens te simpel); ik ga daar uiteraard niet mee akkoord, hè. Tegelijk geniet ook zij van de vrijheid van meningsuiting (BDW knikt instemmend). Voor onze partij de CD&V is dat echt een belangrijk punt; we hebben trouwens op ons meest recente congres nog voorstellen gedaan om dat nog aan te scherpen (heb ik niet kunnen verifiëren)(en waarom zegt hij dat trouwens?), en in elk geval …

PJDS – En u vindt haar wel geschikt voor de functie?

BD – Ik kan alleen maar verwijzen naar het stadsbestuur (ja, zo is het gemakkelijk, verwijzen naar een ander om zelf geen mening te moeten geven) die zegt, burgemeester Defauw heeft net gezegd, er is een jury geweest van mensen uit het cultuurveld die hebben gezegd (…), kijk, die is gedragen in Brugge, ze woont hier al drie jaar op dit moment, ze heeft hier al heel wat gerealiseerd, en wij geloven vanuit de cultuursector dat dat de geschikte persoon is om Brugge 2030 om daar voorstellen rond te doen en dat te coördineren. Ja ik hoor dan de N-VA zeggen "woke is doorgeslagen in Brugge", ik ben zelf afkomstig van Brugge (voelt hij zich nu aangevallen?), ik woon al 20 jaar in Brussel, (de blik van BDW is intussen meewarig tot slaperig), ik heb niet dat gevoelen (geloof ik best; volgens Dalle's definitie van 'woke' kan dat ook niet doorslaan). En ik vind het ook nogal merkwaardig om enerzijds te zeggen "woke is doorgeslagen" en anderzijds wat N-VA ook gezegd heeft in Brugge, begrijp ik, "wij zouden geen andere beslissing nemen". Sta me toe om dat zeer merkwaardig te vinden. De N-VA keert zich tegen 'woke', Dalle keert zich tegen de N-VA. Iets gelijkaardigs zie je ook in Nederland. Zoek eens naar Wilders over woke op YouTube; dan krijg je een handvol filmpjes met gelijkaardige inhoud: Wilders loopt af tegen woke, waarna een collega-politicus afloopt tegen Wilders. Let overigens wat op met YouTube; als je daar wat ronddoolt in de buurt van woke krijg je regelmatig last van ergernissen, verhoogde hartslag, plaatsvervangende schaamte en totale verbijstering, zoals in dit debat over wit of blank, een schitterend bewijs (!) van de stelling van Hertmans hierboven. Er zijn zelfs mensen die het schaakspel racistisch vinden, omdat blank altijd mag beginnen…

PJDS – Mag ik het even naar Antwerpen trekken, stel dat…

BDW – Mag ik eens een vraag stellen, (maar PJDS praat verder) sorry, mag ik eens een vraag stellen…

PJDS – (houdt het gesprek in de hand) Mag ik nog even over dat punt (BDW bindt in), stel dat er een comité in Antwerpen haar zou voordragen, en zij komt er als eerste uit, zou u haar dan benoemen?

BDW – (berustend) Dat is een heel hypothetische situatie; ik kan mij niet inbeelden dat zich dat zou voordoen. Want die vrijheid van meningsuiting waar u over spreekt, daar sta ik ook achter hè. Zij mag dat zeggen, dat zijn bijzonder domme beledigende grove uitspraken, zij mag dat zeggen. Zou u die vrijheid ook verdedigen (richting Dalle; nu gaat hij zijn vraag toch stellen, de leperd) als ík dat over zwarten zou zeggen? Zou u dan ook zeggen "maar mr. De Wever heeft vrijheid van meningsuiting; da's geen enkel probleem, die uitspraak, hij kan nog altijd aangesteld worden als cultureel intendant". Zou u dat zeggen?

BD – Voor mijn partij de CD&V (particratie is een handige paraplu) is die vrijheid van meningsuiting cruciaal, en er zijn maar een aantal dingen die niet kunnen gezegd worden, bv. doelbewust aanzetten tot haat of geweld, dat kan niet. Als u dergelijke meningen wil uiten, het staat u vrij. Vind ik dat gepast, vind ik dat goed net als mevr. Hermans… (ik had wel eens willen weten waar die zin heen ging, maar BDW onderbreekt hem)

BDW – Maar ik zou nog in aanmerking komen als ik zou zeggen "zwarten hebben altijd aan de verkeerde kant gestaan, overal hebben ze verderf gebracht", dan kan ik voor u nog intendant worden van culturele hoofdstad Brugge?

BD – (hij weigert de hete aardappel te eten) Ik denk dat daar de procedure die door de stad Brugge is bepaald dat dat …

PJDS – … doorslaggevend…

BD – … bepalend moet zijn, doorslaggevend moet zijn, nl. ge stelt experten aan uit de cultuursector, zij doen een voordracht, en de stad gaat daarin mee, en vindt dat de geschikte kandidaat. Ik vraag mij toch af wat Dalle zou gezegd hebben (of gedacht hebben; wat hij zegt komt blijkbaar dikwijls van "zijn partij, de CD&V") als Dalilla Hermans níet was benoemd.

BDW – Denkt u niet dat die experten van het ene wel een probleem maken en van het andere blijkbaar niet?

PJDS – (tussendoor) Maar mochten de experten in Antwerpen…

BDW – Is dat niet de situatie is waar we vandaag in leven?

PJDS – (tegen BDW) Kan u daar nog even concreet op antwoorden (ik ben hier de baas)? Mochten zij haar voordragen, u zou haar, want u zegt het is hypothetisch, maar zou u het in deze casus tegenhouden dan? Eigenlijk is het straf hoe verschillende mensen uit eenzelfde krakkemikkige zin toch ongeveer dezelfde boodschap kunnen afleiden…

BDW – Als je een verbindend project wil lanceren, in een culturele hoofdstad bij uitstek, dan moet je met iedereen in de stad aan de slag kunnen gaan, dan denk ik dat mevr. Hermans niet de geschikte persoon is, omwille van uitspraken die ze heeft gedaan, en systematisch doet (als dat klopt, is dat uiteraard belangrijk). Het feit dat ze ook naar de VRT bv. niet wil komen, ja dat is toch allemaal moeilijk te rijmen met zo'n functie (lijkt mij ook te kloppen), dus ik mag hopen dat experten nooit tot die conclusie zouden komen in Antwerpen. In Brugge hebben ze dat wel gedaan, ik bemoei mij daar niet mee. Als dat voor Brugge een goeie aanstelling is, is dat een goeie aanstelling. Maar zeggen dat da niks met woke te maken heeft, en met een totale ongelijkheid van beoordeling, die ondertussen normaal geworden is, banaal geworden is, waarbij de ene vanalles mag zeggen, en nog in aanmerking komt voor alles, en de andere niks meer,…

Ook hier lopen verschillende aspecten door elkaar, nl. (1) de gewraakte uitspraken van DH (Dalilla Hermans), en (2) haar aanstelling als intendant in Brugge. Het begrip woke zweeft daar tussendoor, maar heeft voor beide aspecten niet dezelfde betekenis (basale fout: gebrekkige aspectscheiding). (1) Of de uitspraak van DH als 'woke' mag geklasseerd worden is een discussie waard: volgens de definitie van BDW allicht wel, volgens die van BD (die onduidelijk bleef) mogelijk niet. Walter Pauli in Knack noemde het in elk geval een "hoogst ongelukkige uitspraak". Ander punt hierbij is of DH die uitspraak nog zou herhalen, m.a.w. of zij zélf nog als 'woke' mag geklasseerd worden. (2) Zelfs in dat laatste geval stelt zich de vraag of de aanstelling van DH tot intendant moet gezien worden als een 'woke' daad. Als iedereen in de selectiecommissie de meningen van DH deelt, en met opzet een anti-rechtse daad wil stellen (wat helemaal niet klopt, maar zo lijkt het wel te werken tegenwoordig), dan wél uiteraard. Maar als DH nu eens, los van haar uitspraken, de beste kandidaat was, en de commissieleden en het gemeentebestuur (inclusief N-VA) denken dat er geen probleem is, dan is er toch ook van een 'woke' daad geen sprake? Nu sleep ik er wel heel wat voorwaarden bij (al die verschillende opinies), en de werkelijke toedracht is niet gemakkelijk te achterhalen, en al zeker niet in de pers. Maar ik vind wel de bewering als zou 'woke' doorgeslagen zijn in Brugge, op basis van de aanstelling van DH, nogal kort door de bocht. Tot hier toe lijkt BDW mij wel een correct debat te voeren; op basis van (1) vindt hij dat DH niet de geschikte persoon is voor de functie, wegens te 'woke', maar in (2) wil hij zich terecht niet moeien. De opstelling van Dalle laat echter iets zien van de redenen waarom "zijn partij, de CD&V" bijna in de touwen hangt.

PJDS – Laat het ons even breder trekken…

BDW – …of het voor de rechtbank… Laat ons eerlijk zijn, als je dat over zwarten zegt moet je het voor de rechtbank gaan uitleggen vandaag, zo simpel is het. Zaten daar geen activistische rechters? Nog zo'n spelelement…

PJDS – Laat het ons even breder trekken, los van Brugge, want u mr. Dalle, heeft onlangs in een opiniestuk fel uitgehaald, u u stoort zich eigenlijk aan die hele eh ja die kritiek op die woke discussie. Dat opiniestuk vind je hier, mijn bespreking hierboven; een voorbeeld van hoe politiek net géén problemen oplost. Ik herhaal daaruit: "het echte sluipende gif is het gemak waarmee politici en beleidsmakers beweringen doen en debatten voeren zonder voldoende stil te staan bij de polariseringen die ze zelf in stand houden; zolang iedere partij over 'woke' zijn eigen definities aanhoudt, in functie van de strijd die ze wil voeren, zal het probleem, wat of hoe groot het ook is, niet opgelost geraken".

BD – Ik denk om te beginnen dat er veel belangrijker thema's en problemen zijn in Vlaanderen op dit moment. Amai zeg, wat een afleidingsmaneuver. Ik denk aan de strijd tegen drugs (pijnpuntje bij De Wever…), ik denk aan de kwaliteit van het onderwijs (zit bij N-VA…), dat brengt verantwoordelijkheden mee, de strijd tegen armoede, klimaatproblematiek, noodzakelijke hervormingen. Nu zeg ik niet dat woke een bepaald debat is. Niet? Of wel? Of welles nietes? Als er iets een probleem is denk ik niet dat het in de eerste plaats woke is, maar wel het cancelen van mensen (toch een element van 'woke'?), echt het annuleren van activiteiten, van personen (oeps?), en daar stel ik vast dat dat soms uit de hoek komt van zogenaamd woke, soms uit totaal eh andere hoek. (De Wever lijkt zich af te vragen waar dit heen gaat) Ik geef het voorbeeld uit mijn eigen stad Brussel. Fatimah Zibou is aangesteld door Brussel 2030, eigenlijk de equivalente functie van Dalilla Hermans in Brussel, om dat mee te leiden, samen met Jan Goossens. Zij is het slachtoffer geworden van een campagne op sociale media, waar men heeft gezegd "u draagt een hoofddoek, u bent niet geschikt voor die functie". Wat is er enkele weken nadien gebeurd, zij is naar ging naar het Joods museum gaan voor een debat over racisme. Zij is niet kunnen gaan wegens allerhande bedreigingen. Hè, dat is een concreet geval waar je eigenlijk vaststelt, in de feiten is zij daar gecanceld door de reacties die der geweest zijn, maar helemaal niet uit de woke hoek. Uit welke hoek dan wél wordt niet verduidelijkt. Er bestaat wel degelijk een probleem af en toe van het cancelen van mensen (is er altijd al geweest trouwens; vroeger heette dat 'tegenwerken'), en soms gaat dat uit woke hoek komen, dat is het geval (maar meestal niet, OK). Maar dit is denk ik geen bepalend debat, ook in Brugge niet; ik denk dat er grotere problemen dan woke…

PJDS – Nu het woke debat komt wel regelmatig terug. Ik wil er iemand bij halen, dat is Zwarte Piet. Eh in uw stad voor alle duidelijkheid mr. De Wever is dat aangepast, dat is een roetpiet geworden (nu is het lachje wel duidelijk meewarig); ik begrijp dat u daar ook wel mee kan leven.

BDW – Ik moet even lachen, want het is de VRT die die aanpassing heeft doorgevoerd.

PJDS – Maar u heeft er geen probleem mee,…

BDW – Wel, moest men dat nu gewoon vriendelijk vragen, en zeggen, hé die zwarte piet, kan dat geen roetpiet worden in een multi-etnische stad, zodanig dat hij de vriend kan zijn van alle kindjes, dan denk ik dat Vlamingen, want dat zijn vriendelijke mensen, hadden gezegd waarom ook niet, het blijft zwarte piet. Door natuurlijk te gaan roepen zwarte piet is racistisch, onze ouders waren racisten, uw cultuur is racistisch, het zit in uw DNA, gaan mensen verkrampen. En die verkramping, daar gaat mijn boek net over, en dus (richting Dalle) uw opiniestuk, totaal aan voorbij gegaan (de ergernis slaat op zijn taal). Intolerantie lokt intolerantie uit. Uiterst rechts en woke zijn spiegelbeelden of kanten van dezelfde medaille. En die polarisatie mag eens belicht worden. Dat van die spiegelbeelden, en "it takes two to tango" volg ik toch niet. De Wever lijkt hiermee te bedoelen (maar misschien zie ik dat fout) dat uiterst rechts en woke elkaar nodig hebben. Ik denk dat het niet klopt. Uiterst rechts heeft woke niet nodig; ze hebben onderwerpen genoeg, ook zonder woke als koepelterm. Anderzijds heeft woke uiterst rechts allicht niet nodig, vermits die tegenwerken. Of zou De Wever bedoelen dat woke net steun krijgt van midden en links, net omdát uiterst rechts tegen is? Zou zomaar kunnen…

PJDS – Dat is wat mr. …

BDW – Die is wel degelijk maatschappelijk belangrijk; Amerika is daar volledig door verlamd op dit moment.

PJDS – … wat mr. Ronse uw partijgenoot ook zegt, want in Kortrijk bv. is zwarte piet niet aangepast. Mr. Ronse zei hierover "nee aan alle hysterische wokers die zwarte piet willen cancelen; we laten onze identiteit niet wegschrapen". Ja, dan zouden we als we dit doortrekken naar Antwerpen kunnen zeggen, wel ook daar wordt dan die identiteit weggeschraapt. Altijd proberen iemand te betrappen op een inconsistentie…

BDW – Intern hebben we daar een bespreking over gehad, en ik heb dat standpunt ook verdedigd. Ik heb geen enkele moeite met een roetpiet; ook de sint is van een katholieke heilige naar een pluralist veranderd, tradities moeten zich aanpassen, en het probleem van woke…

PJDS – U bent een beetje woke dan, als het over … Met een uitgestreken gezicht… Dijenkletser!

BDW – (gebeten) Dat heeft nu eens niks met woke te maken. Het probleem met woke is door het zodanig als een wraak voor te stellen voor geleden onrecht, zodanig mensen altijd te culpabiliseren als zijnde slecht, hun identiteit als zijnde slecht, is dat er natuurlijk een verkramping optreedt, dat uiterst rechts, Trump, Brexit zich voordoet, en dat inderdaad mensen gaan zeggen nu verandert er niks meer aan zwarte piet. Ook hier op het eerste gezicht die two-to-tango-vergissing. Tenzij je het breder bekijkt. Als de woke-onzin aanleiding geeft tot ergernis die in het stemhokje wordt afgereageerd, dan zou dat inderdaad kunnen leiden tot uiterst rechts, Trump en de Brexit, maar dat is geen wetmatigheid.

PJDS – Het is die verkramping mr. Dalle waar ook in de allochtone gemeenschap wel eens wordt op gewezen, bv. als het over Brussel gaat is er …

BD – Mag ik toch even (naar BDW wijzend)…

PJDS – Heel kort… (hij wel?)

BD – Ik vind, ik ben natuurlijk tegen het polariseren en het veroordelen van mensen (de goede politicus). Het is decennia anders geweest, in die tijd was dat OK, vandaag beslissen we om dat met de roetpiet (?) te doen. Ik denk dat dat een goeie beslissing is, maar effectief er zijn ook wel mensen die u vandaag daarvoor 'woke' noemen hè.

BDW – Dat zal wel zijn.

BD – Alleen ik denk da's de goeie beslissing, maar het risico van die term, die containerterm woke, is net dat men inderdaad mensen als u, andere personen gaat aanvallen, op basis van een term die nie die nie helder gedefinieerd is en waardoor je eigenlijk het inhoudelijk debat niet meer goed kunt voeren. In feite de nagel op de kop. En dan bedoel ik niet de wijziging van zwarte piet in roetpiet, maar wel het feit dat het inhoudelijk debat niet meer (goed) kan gevoerd worden als gevolg van een vlag-en-ladingprobleem met de term 'woke'. In het begin van het debat had hij het al over een containerbegrip; waarom heeft hij toen de kans verkwanseld om dit te verduidelijken?

PJDS – OK, maar ik wil nog even over Brussel, want mr. de Wever zegt mensen schieten in een kramp, en zelfs in de allochtone gemeenschap, in Brussel bv., hebben een aantal cultuurhuizen nu een label, dat ze ramadanvriendelijk zijn, dat mensen naar buiten kunnen om te eten en te drinken. Daarvan werd binnen de allochtone gemeenschap door Youssef Kobo, een columnist, het volgende gezegd (ik lees af; PJDS verspreekt zich hier en daar): "dit is het zoveelste voorbeeld van een paternalistische maatregelen die gelanceerd worden ter linkerzijde waar minderheden/moslims nooit om gevraagd hebben, en waarvoor wij wederom het gelag betalen; just stop it". Dus eigenlijk binnen de allochtone gemeenschap klinkt ook wel soms wat frustratie.

BD – Ja, dat begrijp ik, en anderen, o.m. mensen van het Kaaitheater, daar was o.m. een moslima die dat mee heeft gecoördineerd, hebben daar andere zaken over gezegd, dus ik eh ik kan moeilijk beoordelen hoe groot het draagvlak is voor die voor die maatregelen. Op de site ramadanfriendly.com (alleen in het Frans??) zie je vooral een cultuurclash. Ik stel wel vast dat instellingen zoals de KVS bv. al geruime tijd een aantal maatregelen nemen, tijdens de ramadan bv. toelaten dat je iets drinkt na het breken van de iftar (de iftar is de maaltijd na zonsondergang; wat dan verbroken wordt is de vasten), dat soort zaken. Eh, het belangrijkste daar denk ik is dat er nog grotere inspanning moet komen om onze zaal, ons publiek voor de cultuurinstelling om dat inderdaad nog diverser te maken, mannen en vrouwen, oude mensen en jonge mensen, mensen in armoede ook, en mensen met een migratie-achtergrond. (1) Diversiteit om de diversiteit; ook een kwalijke evolutie, een woke uitschieter. (2) De bedoelde site doet alvast goed zijn best voor de moslims; andere minderheidsgroepen zijn nergens te bekennen. (3) Cultuur moet overigens geleerd worden op school; wie dan niet naar theater gaat is misschien niet geïnteresseerd. (4) De relatie van politici met minderheidsgroepen is ook een debat waard. (5) Het publiek in de zaal ontstaat uit de sociale context, en niet omgekeerd. Het publiek willen veranderen om de sociale context te verbeteren is symptoombestrijding, een mogelijk onafwendbaar verschijnsel in een democratie, maar daarmee niet minder absurd.

PJDS – Heren we praten…

BDW – Hier hebben we een typisch voorbeeld van hoe men mensen als kleuters gaat behandelen (inderdaad, als je op school niets hebt geleerd, blijf je een kleuter). Die wokers … eh slachtofferidentiteit is het meest racistische dat je mensen kan aandoen, je houdt ze vast als kleine mensen. Ze moeten gewaarschuwd worden als er iets homosexueel op het podium komt, voor wie houdt je die mensen? Er moet een gebedsruimte komen in het kaaitheater, en daar mogen geen afbeeldingen hangen. Allé, wij hebben zo lang voor de desecularisering van onze samenleving opgekomen, gaan we nu deze de toer op onder druk van die wokers? Een blik op ramadanfriendly.com kan de ogen openen. Op diverse :-) manieren…

PJDS – Heren, we praten dadelijk…

BDW – Kunnen we niet gewoon zeggen "dit is crazy"?

PJDS – … dadelijk voort, want niet alleen in Vlaanderen ligt dit gevoelig; ook elders in de wereld; het woke debat leeft op heel wat plaatsen. Stijn Falck. Dan volgt een filmpje over Ron DeSantis, die in Amerika heel sterk uitpakt met reactie tegen woke, en een interview met Peter Van Aelst, prof. politieke communicatie. Volgens Van Aelst is woke bij ons nu wel heel aanwezig in het publieke debat, omdat BDW het naar zich toe trekt. Dat zou volgens hem kunnen lukken, maar het zou ook kunnen dat veel mensen net gaan kiezen voor de wat radicalere kant, nl. het Vlaams Belang. Van Aelst vindt ook dat de 'woke' discussie niets verandert aan de levenskwaliteit van mensen. Je kan het nakijken: artikel hier, filmpje zit achteraan, fragment van 12'35" tot 15'00".

PJDS – Ja, als we kijken naar Florida, mr. Dalle, dan daar bent u o.m. ongerust over hè, dat kleine kinderen in de school ja dat daar niet meer echt kan gesproken worden over die geaardheid. Wat mislukt omfloerst uitgedrukt.

BD – Ja ik vind dat heel die strijd tegen woke vaak gevaarlijker is dan het fenomeen woke zelf. Wat impliceert dat het fenomeen woke toch enig gevaar inhoudt. Ron DeSantis in Amerika, het is gebleken uit de reportage, die wil zelfs zo ver gaan om te zeggen in de scholen mag je niet spreken over sexuele geaardheid, over sexuele identiteit. Er is ook zoiets als 'aanpraten'. En over welke leeftijden gaat dit? Moeilijk onderwerp. Als je over kolonisatie spreekt bv. ja dan moet je dat vooral doen zonder iemand te kwetsen. En? Die maakt wetgeving op om te bepalen wat er in de scholen mag gezegd worden in de strijd tegen woke. Dichter bij ons, Orban, enfin dat moet ik niet in herhaling brengen wat daar gebeurt in Hongarije. De wijze waarop daar ook gekeken wordt naar onderwijs, dat alleen gereglementeerde NGO's sexuele voorlichting mogen geven enz., dat aan dat die strijd, die wel degelijk omwille van woke wordt gevoerd, door Alt-right, populistisch rechts, dat dat heel risicovol is… Moeilijke materie.

PJDS – U bent er bezorgd over dat dat zou overwaaien (hij bedoelt "naar hier overwaaien"). Mr. De Wever, stel nu dat een leerkracht in een Antwerpse kleuterschool zou zeggen aan de kinderen je kan twee mama's of twee papa's hebben, of later met een jongen of met een meisje trouwen, is dat een probleem?

Dergelijke vragen stellen vind ik wel een probleem. (1) Om te beginnen is onduidelijk in welke omstandigheden dit wordt gezegd. Wat daarover in het hoofd van PJDS en BDW zit kan totaal verschillend zijn. Stel je voor dat PJDS denkt aan een grondige bespreking, en BDW aan een toevallige opmerking. Dan betekent het antwoord van BDW weinig of niks. Met als gevolg dat BDW het antwoord kan geven dat hem volgens zijn aanvoelen het best uitkomt, op dat moment, en/of met het oog op commentaren achteraf. (2) Wat PJDS dan met dat antwoord aanvangt is ook weer sterk afhankelijk van zijn eigen zichtpunt en doel als journalist (of als vader van een kleuter, desgevallend). Het antwoord van BDW is echter geen aanleiding om daar verder op in te gaan, dus we gaan het niet weten…

BDW – Nee, uiteraard is dat geen probleem voor mij. De Amerikaanse toestand (ik veronderstel dat hij de demarche van DeSantis bedoelt) is net één van de redenen dat ik het boek geschreven heb. Het boek is een analyse van woke, maar vooral ook een veroordeling van de polarisatie met extreem rechts (in Amerika). Dat zijn twee dezelfde, hè, ze hebben gemeenschappelijk… Weer die tango.

PJDS – U wil dat vermijden.

BDW – Exact. Wat precies is niet duidelijk. Ik heb Amerikaanse vrienden die zeggen onze partij, de republikeinse partij, ik herken die niet meer. Die is gehijackt door lunaticks en wij krijgen die niet meer terug in handen en naar de democraten kunnen we niet want daar zitten de wokers. En die twee hebben gemeenschappelijk dat zij komen op voor vrijheid, maar ontzeggen eigenlijk anderen de vrijheid om anders te denken dan zij. Dat is wat Vlaams Belang doet, uiterst rechts, en dat is wat 'woke' doet. Het enige wat ik vaststel is dat zodra je over 'woke' begint staat er een heel corps in de mainstream media en ook collega politici helaas (schamper wijzend naar Dalle) die zeggen "ma da gaat helemaal nergens over, daar moet ge nie over spreken, dat is geen reëel probleem". In een interview met De Standaard druipt De Wever's ergernis ervan af. Dat is een bijzonder reëel probleem, en zelfs voor de welvaart van mensen, want als ge in zo'n democratische deadlock komt, zoals in de Verenigde Staten, dan kan er plots niks meer, en dan kunnen er geen beslissingen meer worden genomen (en dat schaadt de mensen). Die samenleving dat is de Divided States of America geworden, die staan met getrokken messen, bijna letterlijk, tegenover mekaar. In Europa, alles is natuurlijk anders in Europa, zie je dezelfde tendensen; je ziet die in de peilingen, je hebt een Brexit verkiezing gehad waarvan iedereen dacht wat gebeurt er nu. Ja, daar zie je de boosheid van heel wat gewone mensen die zich in hun identiteit, hun sociaal-economische situatie, zich verraden voelen door de elite, die vaak mainstream media volgen (de gewone mensen), en zich helemaal niet meer herkennen in opinies die daar (in de mainstream media) aan bod komen.

PJDS – (tegen Dalle) Ja, mr. De Wever zegt heel wat mensen zijn ook boos. Vandaag werd in De Standaard een analyse gemaakt, N-VA en Vlaams Belang jutten mekaar op als het over woke gaat. U heeft die analyse gedeeld, hè, op Twitter.

BD – Ik ga mij natuurlijk niet uitspreken over een politieke strategie van een andere partij. Wat ik wat ik wel vind is dat je als er zorgen zijn bij de mensen dat je dat serieus moet nemen, ter harte moet nemen (de goede politicus). Ik kan als…

PJDS – Waarom deelde u dat …

BD – Je kan als politicus ook wel de keuze maken, als verantwoordelijk politicus ga je die angsten versterken, of ga ik daarentegen zeggen kijk de realiteit in ons land, in Vlaanderen, is dat er vrijheid van meningsuiting is, dat iedereen hier kan zeggen wat zijn of haar mening is … (hij wil de vrijheid van meningsuiting benadrukken, maar negeert daarmee de kwalijke kanten van woke)

BDW – (hoofdschuddend) Da's totaal nie waar. Ik denk dat BDW doelt op het verschil tussen vrijheid van meningsuiting hebben (volgens de grondwet), en zonder risico je mening kunnen zeggen (volgens de Verlichting).

BD – … en dat dat voor ons essentieel is. Het gaat er dus om een bericht van een onverdachte (?) bron (De Standaard) te verspreiden dat je tegenstander wil beschadigen (zodat je het zelf niet moet doen), om tegelijk een gemakkelijk punt te maken (vrijheid van meningsuiting) om zelf stemmen te trekken. Het politieke spel waar burgers van weglopen. Dit gaat dan natuurlijk niet om dan te zeggen kijk wij gaan omdat er daar een bezorgdheid is bij een aantal mensen die ook waar Vlaams Belang natuurlijk op kapitaliseert, gaan wij ook dat debat gaan voeren, om dat mee te trekken. Wat zegt hij nu eigenlijk? Ik geloof dat daar het origineel alleen beter uitkomt. Als je ook kijkt nu naar de zaak in Brugge, Dalilla Hermans, mr. Sintobin (Vlaams Belang) is snoeihard, is consequent, hij zegt die mag niet benoemd worden. De lokale N-VA zegt zelfs voor ons mag ze wel benoemd worden. Dat toont aan dat er nooit iemand zo scherp kan zijn als het Vlaams Belang natuurlijk. Ik kan er geen touw aan vastknopen.

PJDS – (kijkt alsof hij BD niet kan volgen :-) Mr. De Wever, gelooft u dat u met dit discours mensen van Vlaams Belang kan terughalen naar N-VA?

BDW – Da weet ik nie (maar hij ontkent ook niet dat hij wel zou willen), maar het is een belangrijke analyse om te maken of die polarisatie…

PJDS – Maar u gelooft wel dat het kan?

BDW – Om te polariseren moet je met twee zijn, en over uiterst rechts wordt er genoeg geschreven. Hier ben ik anders ook niet mee. Ik vind dat de anderen (dan Vlaams Belang?) ook in die spiegel moeten kijken. En die analyse van De Standaard die u deelt (kijkt even naar Dalle), sorry ik vind die beneden alle peil (zie Vlaams Belang en N-VA jutten elkaar op in anti-woke offensief). Elk reactie op woke is dan uiterst rechts (zoals ik in de inleiding beschreef), en wordt mee afgeserveerd, en je zou beter zwijgen want het Vlaams Belang gaat er beter van worden. Ja, dus zwijg, daar komt het uiteindelijk op neer. Da's een krant (De Standaard) die de Verenigde Staten plots als een witte supermacht begint te omschrijven, die betreurt dat er een witte man als directeur van het Afrikamuseum wordt benoemd. Dan denk ik ja hier zijn toch wel echt de grenzen aan het schuiven, hè. Naar dingen, naar een bepaalde manier van denken, die dan mag, en een andere manier van denken, ja dat is onmiddellijk uiterst rechts (polarisatie), die mag niet meer (cordon sanitaire; het kan zo simpel zijn). Hoe woke kan het eigenlijk worden? En dat u (kijkt naar Dalle) die, in uw opiniestuk, die redenering volgt, ik vind dat vanuit CD&V verbazend, en eigenlijk echt triest. Ik krijg het ongemakkelijke gevoel dat BDW hier één en ander nog op een eufemistische manier uitdrukt.

De kop van die 'analyse' in De Standaard 11-04: "De aanstelling van Dalilla Hermans voor een culturele functie in Brugge werd het mikpunt van eerst Vlaams Belang en vervolgens de N-VA. De strijd tegen woke wordt almaar bitterder, met een persoonlijke aanval als resultaat, en racistische bagger". Wat blijkt? Burgemeester Defauw van Brugge (die overigens de goede relatie met BDW bevestigt :-) zet de benoeming van DH op Facebook, en het Vlaams Belang reageert daarop met "meeloperij met woke-extremisme". Je kan moeilijk ontkennen dat de uitspraak van DH over blanken en zwarten, waarvan hoger sprake, iets anders is dan woke extremisme. Over de huidige ingesteldheid van DH heb ik geen informatie, maar als die in de laatste jaren niet is gewijzigd, kan je het Vlaams Belang niet helemaal ongelijk geven. Dat dit op Facebook wordt gevolgd door allerhande bagger is jammer, deels de schuld van Facebook (voor het medium), maar vooral van het Vlaams Belang (voor de aanzet). De Brugse schepen van Cultuur Nico Blontrock (CD&V) verdedigt de aanstelling van Hermans, en ziet racisme als enige reden voor de vunzige reacties, en zegt "daar kunnen we geen rekening mee houden", waarmee hij echter een mogelijk probleem met een woke ingesteldheid van DH zonder meer van de gesprekstafel veegt. Niet geheel onverwacht van CD&V, blijkbaar, gezien de opinies van Dalle hierboven. Vervolgens verklaart De Standaard dat "Maaike De Vreese (N-VA) zich achter de framing van Vlaams Belang" schaart, waaruit de krant afleidt dat "N-VA het discours over woke probeert op te eisen". Uit een interview met De Vreese (De Standaard 08-04): "Wij doen als N-VA absoluut niet op dezelfde manier aan politiek. Maar eerlijk: ik zou zelf nooit de keuze gemaakt hebben om Dalilla Hermans aan te stellen, omdat ze extreem polariseert en enorm gefocust is op huidskleur. [..] Wij staan voor een inclusieve samenleving, en zo het onderscheid maken, is niet constructief". De Vreese vraagt niet om terugtrekking van de aanstelling. Ze distantieert zich van het Vlaams Belang, en betreurt de haatcampagnes; en "het is aan Dalilla nu om te bewijzen dat ze het kan zonder te polariseren". Alles bij elkaar geen laakbare gang van zaken bij de N-VA, lijkt mij. Niettemin slaagt De Standaard erin (zie de kop) om de N-VA te betichten een bittere strijd te voeren tegen 'woke', met persoonlijke aanvallen en racistische bagger. Als framing kan dat tellen… En wie is dan de polarisator…?

PJDS – (tegen Dalle) Ik begrijp dat u een slotwoord zou willen, maar onze tijd is helaas op (Dalle kijkt een beetje zuur; misschien door het studiolicht). Eh, Bart De Wever, Benjamin Dalle, ik wil jullie danken voor dit gesprek. En in aanloop naar de verkiezingen van '24 zien we mekaar ongetwijfeld nog terug, ook over deze thema's. Dankuwel.

"War on woke": wordt een strijd voor gelijkheid gekaapt door de politiek?

Het woord 'woke' werkt tegenwoordig als een rode lap op een stier. Politici proberen er krampachtig een verkiezingsthema van te maken en media geven hen daarvoor gretig een platform. Mogen we nog over 'woke' praten? En waarover hebben we het als we de term 'woke' gebruiken?

Kristien Amerijckx, VRT NWS, zaterdag 22 april 2023

Het gaat hier om een podcast van zowat een half uur, onder de paraplu van "Snapt ge mij nu?", met Aurélie Boffé. Zij gaat in gesprek met twintigers met verschillende visies op een actueel onderwerp. Het artikel geeft ook een samenvattende transcriptie, die ik hier nader bekijk.

Gilles Mbiye-Beya (27), sportanalist en podcastmaker bij Koolcast, zegt dat hij zichzelf vroeger 'woke' noemde maar nu niet meer. "Nu ik zie hoe het woord is verdraaid door media en politiek, wil ik me er niet meer mee vereenzelvigen. De term 'woke' kwam al voor in de jaren 30 in Amerika. Daar werden negen zwarte jongeren veroordeeld voor de verkrachting van twee witte vrouwen. Later bleek dat ze dat niet hadden gedaan. In een protestlied daarover werd de term 'woke' gebruikt om te zeggen 'word wakker en kijk naar het onrecht dat er gebeurt'." 'Woke' is Engels voor 'wakker' of 'werd wakker'. De normale vorm van 'wakker' is echter 'awake'. Mogelijk is 'woke' een soort omgangstaal voor 'wake', ofwel geldt specifiek de betekenis van "wakker geworden", iets als "het licht gezien". De term 'stay woke' werd in 1938 gebruikt in Scottsboro Boys, een lied van Lead Belly, om bewustzijn bij te brengen voor racisme; later werd het verruimd tot andere vormen van ongelijkheid.

Naomi Izabela (19), voorzitter van de Antwerpse jeugdraad (die er na een jaar al mee stopte, begin juli '23), zei onlangs dat 'woke' een gif is in onze maatschappij. "Het zorgt voor verdeeldheid terwijl er volgens mij veel mensen zijn die een verenigde maatschappij willen. Het is belangrijk dat we met z'n allen nog door één deur kunnen". Even opletten. Dat 'woke' een gif is in de maatschappij wordt gemakkelijk gezegd. Maar 'woke' is intussen wel een containerbegrip, waar elke partij (politieke of andere) zijn eigen invulling aan geeft. Elke strekking, van links tot rechts en van het centrum tot de extremen, vindt in 'woke' wel ergens een negatief kenmerk. Het echte gif is dat containerbegrippen worden gebruikt als basis voor maatschappelijke discussies, zonder aandacht voor een definitie (basale fout: vlag-en-ladingprobleem) of voor de verschillende aspecten van een fenomeen (basale fout: gebrekkige aspectscheiding).

Jonathan Hendrickx (29), doctor in de media- en communicatiewetenschappen, definieert 'woke' als 'het je bewust zijn van de ongelijkheid in de samenleving'. Het basisidee achter 'woke', en in deze definitie een meer dan noodzakelijk aandachtspunt in de maatschappij. "Het startte bij zwarte Amerikanen maar de term wordt nu ook gebruikt voor andere maatschappelijke kwesties zoals gelijke rechten voor vrouwen of voor LGBTQ. Begrijpelijk. Daardoor is het een koepelterm geworden die door tegenstanders in hun eigen voordeel wordt gebruikt. Daar zie ik geen verband. 'Woke' is inderdaad een 'koepelterm' geworden (mooi alternatief overigens voor 'containerbegrip' :-), en in elke tegenstelling gebruiken zowel voor- als tegenstanders beschikbare termen (en zeker koepeltermen) in hun eigen voordeel. De vraag is echter waarom er tegenstanders zijn… In Vlaanderen hebben rechts-conservatieve stemmen in het debat het thema 'woke' gekaapt en er iets negatiefs van gemaakt." Moeilijk geval. (1) Ook hier weer die spijtige veralgemening: 'woke' op zich is niet óf positief óf negatief. (2) Je zou kunnen veronderstellen dat iets goed niet slecht kan zijn. Dat hangt echter af van welke aspecten je bekijkt; misschien zijn er wel pluspunten en minpunten aan een bepaald fenomeen, en concentreren voorstanders zich op de pluspunten en tegenstanders op de minpunten. De kans dat tegenstanders zich roeren stijgt uiteraard met de aanwezigheid en de ernst van minpunten. (3) De mogelijkheid dat kwaadwillenden iets zonder minpunten weten te demoniseren lijkt mij niet onbestaand, maar ook niet waarschijnlijk. Anders gezegd: tegenstanders hebben misschien ook een punt. Wie positief genoeg is om het positieve te zien in woke, is misschien ook positief genoeg om de mening van tegenstanders niet per definitie te demoniseren. Toxisch positivisme is immers nooit ver weg tegenwoordig.

Leeft 'woke' ook bij jongeren?

"In de jeugdraad wordt er echt niet over 'woke' gesproken," zegt Naomi Izabela (die 'woke' een gif vindt…; een voorzitter kan de agenda bepalen), "het is een debat dat vooral in de media wordt gevoerd. Het thema wordt gekaapt door politieke partijen en zal misschien zelfs mee de verkiezingen bepalen." De werking van invidia, of afgunst, de 4e hoofdzonde. De ene partij kan het niet hebben dat de andere ergens voordeel van heeft, zodat de meest publieke thema's het eerst gekaapt worden door de politiek. Bewijzen genoeg in de secties hierboven.

"Ik spreek er nu minder over", zegt Gilles Mbiye-Beya. "Ik was betrokken bij de Black Lives Matter-beweging en zelfs toen al werd de term nogal los en lacherig gebruikt. Die term is nu zo hard misvormd en verbogen dat ik niet meer durf te zeggen dat ik woke ben, want dan word ik meteen het doelwit van rechts-conservatieve partijen." Je kan beter niet meer 'woke' zijn, laat staan daarmee te koop lopen. En niet om de tegenstanders te sparen; met een term die zo hard misvormd en verbogen is kan je immers niks meer aanvangen. Als je de oorsprong van de term 'woke' kent (zie hoger), dan is zo'n maatschappelijke misvorming uiteraard ergerlijk.

Politieke recuperatie

Volgens politiek analist Ivan De Vadder doen sommige partijen veel moeite om van 'woke' een verkiezingsthema te maken. Als dat lukt worden zij 'eigenaar' van dat thema en kunnen ze zo de verkiezingen winnen. Basale verkiezingstheorie. Praatprogramma's als Terzake, De Afspraak en De Zevende Dag zijn bij uitstek gelegenheden om koepeltermen en basale fouten aan het werk te zien.

Jonathan Hendrickx hoopt dat het hier niet zo ver komt als in Amerika of landen als Polen en Hongarije waar rechts-conservatieve regeringen zich uitspreken tegen vrouwenrechten, abortus en rechten voor LGBTQ. "Gelukkig zijn wij vrij progressief in onze wetgeving en zal het hier zo'n vaart niet lopen." 'Woke' als afvalbak voor de ergernissen van totalitaire regimes. Het proces zal wel duidelijk zijn. Racisme, verdrukking van minderheden en ongelijkheid zijn kenmerken die in onze maatschappij met de decennia geleidelijk afnemen (of minstens in het vizier liggen); daar doen ook totalitaire regimes weinig aan (tenzij met Russische methoden). Dan komt een beweging als 'woke' zich die onderwerpen toeëigenen voor eigen gebruik, aangepord door uit de hand gelopen onderdrukking in Amerika, dat links/rechts gepolariseerd is door het kiessysteem. De beweging wint aan invloed, maar door een overdreven tolerantie van de maatschappij begint ze zelf door te slaan (en hierover gaat het boek Over woke van De Wever), met als gevolg dat ook de tegenstanders wakker worden, en op hun beurt de koepelterm kapen voor eigen gewin. En dan heb je de poppen aan het dansen. Totalitaire regimes zien hun kans schoon om moderne verworvenheden op het vlak van vrouwenrechten, geaardheid e.d. te beknotten, onder het mom van een reactie tegen doorgeslagen anti-racisme, inclusiviteit en gendervrijdenken. Hoe verder de slinger doorslaat, hoe groter de kracht die hem terugtrekt; dat is elementaire fysica, één van de gelukkig nog onomstotelijke feiten in deze wereld.

Volgens Naomi Izabela (die van het gif) zullen jongeren niet met 'woke' in het achterhoofd stemmen. "Voor hen spelen er andere thema's zoals het lerarentekort, het klimaat of het begrotingstekort dat door jongeren zal moeten worden betaald." Voor jongeren spelen er vrees ik al meer thema's dan ze aankunnen. 'Woke' komt bij op die stapel. Dit kan alleen maar bijdragen aan statistisch willekeurig gedrag bij verkiezingen, d.i. het soort chaotisch gedrag dat meer en meer, en wereldwijd, aanleiding geeft tot verkiezingen die op 50/50 uitdraaien.

"We moeten niet onderschatten dat er een groot publiek is, ook in Europa, dat luistert naar slogans en mooie woorden", zegt Gilles Mbiye-Beya. "Als je lang genoeg zegt dat woke slecht is, gaan mensen dat geloven." Hoe minder mensen nog begrijpen, hoe meer ze gaan geloven, op allerlei vlakken. Een gevaar van de secularisering van de maatschappij is dat belangengroepen die vooral uit zijn op het verbeteren van zichzelf, de ideeën van burgers over wat mogelijk en wenselijk is gaan beïnvloeden vooraleer die een nieuw moreel houvast gevonden hebben. In dat opzicht kwam de ontwikkeling en verspreiding van sociale media rond de eeuwwisseling op het slechts denkbare moment; je zou gaan geloven :-) dat er een complot achter zit…

Mogen we dan niets meer zeggen?

"Dat is een gemakzuchtig argument", zegt Gilles Mbiye-Beya. Gaat dat over "niets meer mogen zeggen"? "Onze maatschappij verschuift al honderden jaren in de richting van meer diversiteit: er kwamen rechten voor vrouwen, rechten voor allochtonen, stemrecht. Het is niet omdat iets vroeger de norm was of omdat mensen er niet tegenin gingen, dat het toen oké was. Het werd misschien gewoon aanvaard van mensen die tot een dominante groep behoorden." Ik volg niet. Dit gaat niet over iets niet meer mogen zeggen. Maar de kern klopt wel: de 'dominante groep' lijkt geleidelijk zijn positie te verliezen, omdat de mensen de lange-termijn onrechten niet meer aanvaarden. Als dit wordt aangezwengeld door 'woke' lijkt mij dat een positief aspect.

Naomi Izabela vindt het vooral erg dat je voor je uitspraken kan worden 'gecanceld'. Ik kan nog begrijpen dat sommigen denken beter te worden van het verwijderen van objecten die doen denken aan aspecten van het verleden die beter niet bestaan hadden, zoals kolonisatie en zijn uitwassen (hoewel dat in feite nauwelijks te rijmen valt met het angstvallig bewaren van herinneringen aan mistoestanden in Nazi-tijden), maar ook hier heb je een ongerijmdheid, in de term 'cancelen'. Enerzijds wordt die gebruikt om het bekladden van een beelden van Leopold II te verantwoorden, maar hier wordt gesuggereerd dat cancelen ook actueel op individuen kan toegepast worden. Mensen die minder rechten hebben (en die zijn er nog altijd), vinden dat ze gecanceld worden, en ook als je een verkeerde uitspraak doet kan je gecanceld worden. Dan wordt cancelen een dreigement van wokers tegen wie hen niet wil volgen. Maar vertaal 'cancelen' als 'tegenwerken', en je begrijpt dat dit van alle tijden is, en ook altijd zal blijven bestaan. "Je krijgt een tik als je buiten de lijntjes kleurt. Er is toch een soort van voorzichtigheid die nu naar boven komt." Ze noemt het de nieuwe 'morele gevoeligheid', waardoor je bang wordt om je ergens over uit te spreken en dat vindt ze jammer. Inderdaad, een toename van morele gevoeligheid als gevolg van morele onzekerheid, door het wegvallen van de klassieke, al dan niet verzuilde, sociologische en politieke handvatten.

Jonathan Hendrickx is het daar niet helemaal mee eens. "Er is nog steeds het recht op vrije meningsuiting, dat is wettelijk gegarandeerd. Een wettelijke garantie is nog geen garantie op wettelijkheid. Het grote verschil nu is dat je er kritiek op krijgt (als je tegen de stroom ingaat), en dat is nieuw voor sommige mensen. Dat wil niet zeggen dat ze zich niet meer mogen uiten, het is wel zo dat oude denkbeelden openlijk worden bekritiseerd. En mensen die kritiek krijgen op wat ze zeggen, roepen al snel dat ze worden 'gecanceld' door 'wokers'." Dat gevaar zit er inderdaad in. Hoe meer de richtlijnen vervagen, hoe rapper de grootste roepers gaan roepen. Soms is dat terecht, en soms niet; het onderscheid is zo moeilijk te maken dat we de term 'woke' beter vermijden, en het hebben over de onderliggende fenomenen als onrecht en ongelijkheid.

Moeten we dan maar zwijgen over 'woke'?

"We moeten vooral oppassen dat we niet kritiekloos de frames van bepaalde partijen overnemen. Voilà. Niet alles is 'woke'", zegt Jonathan Hendrickx. "Vooral journalisten moeten opletten dat ze de term 'woke' juist gebruiken. Alstublieft! 'Woke' is geen groepering met een leider. De woorden 'wokisten' en 'wokers' zijn eigenlijk verzonnen constructen. Ja we mogen erover spreken maar het is belangrijk hoe je erover spreekt." Het is belangrijk om vlag-en-ladingproblemen en gebrekkige aspectscheidingen te vermijden, zo veel mogelijk.

"We hebben het over media, politiek én onderwijs", zegt Gilles Mbiye-Beya, "niemand lijkt nog te weten wat 'woke' betekent. Misschien moeten we eens beginnen om met z'n allen de geschiedenis achter 'woke' te leren kennen. Als je weet wat 'woke' betekent en er dan nog tegen bent, zegt dat veel over jou als persoon." Zo simpel is het niet. Deze Gilles weet waar 'woke' vandaan komt, en grijpt nog altijd terug naar die betekenis. Maar de term is intussen al zo hard en vaak misbruikt, dat het geen zin meer heeft hem nog te gebruiken. De enige goede behandeling van de term 'woke' is hem cancelen…

Tom Lanoye: "Standaardtaal mag geen instrument worden om mensen uit te sluiten"

Standaardnederlands mag niet door "deugflaminganten" worden gebruikt om mensen uit te sluiten. Dat is de opvallende (op zijn minst…) stelling van schrijver Tom Lanoye in zijn boek "Woke is het nieuwe Marrakech-pact" (blijkbaar zou Lanoye graag zien dat de Vlaamse Leeuw zijn tanden stukbijt op woke). Er zijn te weinig plaatsen voor nieuwkomers om Nederlands te leren en het is geen goed idee om daar sociale rechten aan te koppelen, vindt Lanoye. En "dat je kunt horen waar Tom Waes vandaan komt: wat is daar fout mee?" Dit gaat over de reacties op het gebruik van (Antwerpse) tussentaal door Tom Waes in Het Verhaal van Vlaanderen; zie ook VRT zet de deur open voor meer tussentaal.

Kristien Bonneure, 31-07-2023

"Een pamflet". Zo noemt Tom Lanoye zijn boekje Woke is het nieuwe Marrakech-pact (of: hoe ons Capitool al elke dag wordt bestormd). Het is een antwoord op het boek "Over woke" van N-VA-voorzitter Bart De Wever. Tom Lanoye betoogt dat de N-VA met haar strijd tegen woke "de rode loper uitrolt voor het Vlaams Belang".

Behalve over politiek gaat het boek ook over taal. En opvallend is dat Lanoye kanttekeningen zet bij het gebruik van het Standaardnederlands. "Ik ben er op zich niet tegen gekant, maar wel wanneer het een geurvlag (territoriumafbakening) wordt. Een harnas," licht Tom Lanoye toe in "De ochtend" op Radio 1.

"Wanneer taal een geurvlag wordt om met z'n allen "deugflaminganten" te worden, klonen van Geert Bourgeois (OK), Jan Jambon (huh?) of Theo Francken (huh?), dan haak ik af," zegt Tom Lanoye. "Ik vind het echt belachelijk dat Tom Waes wordt aangevallen omdat je kunt horen waar hij vandaan komt. Wat is daar fout mee? Je mag van mij horen dat ik uit het Waasland kom en dat er allerlei accenten in doorklinken, zelfs het Afrikaans." Niet iedereen heeft de middelen om een parallel bestaan in Zuid-Afrika uit te bouwen. Maar los daarvan duikt hier de aspectscheiding op die ik al constateerde in Normen en taalevolutie: de technische norm wordt verward met de sociale norm. Dat je aan Tom Waes kan horen waar hij vandaan komt, en dat Tom Lanoye fier is op zijn Afrikaanse invloeden, staat los van het gebruik van Standaardnederlands, want die standaard legt geen uitspraak vast! Anderzijds, dat Tom Waes "wa is dees" zegt als presentator (!) in een TV-programma dat op heel Vlaanderen gericht is, vind ik nog altijd een reactie waard. Als Waes "wat is dit" had gezegd, dan hadden we ook wel gehoord waar hij vandaan kwam, maar dan was er die reactie allicht niet geweest. De beide aspecten, woordgebruik en uitspraak, worden té gemakkelijk op een hoopje gegooid (basale fout: gebrekkige aspectscheiding). Dergelijke misverstanden zijn pas polariserend.

Hoe ziet Lanoye dat dan concreet, bijvoorbeeld voor nieuwkomers die onze taal onder de knie willen krijgen? "Je leert Standaardnederlands en vervolgens krijg je een baan in Brugge. Dan kan je weer gaan leren!" Als je verhuist van Diets-Heur naar Abele is het veel erger. Het echte probleem is volgens Lanoye dat er te weinig plaatsen zijn om Nederlands te leren. (1) Als dat zo is, dan is het aan de Vlaamse overheid om daar iets aan te doen, maar daar schrijf je dan geen boekje over. (2) Opnieuw Brugge als voorbeeld, mogelijk omdat Unizo Brugge ooit een cursus Brugs heeft ingericht (zie ook Het verkrampte standaardtaalideaal). Tom Lanoye moet toch ook inzien dat het niet de bedoeling kan zijn een nieuwkomer Brugs aan te leren i.p.v. Standaardnederlands. Met de standaardtaal kan je immers overal terecht, ook in Brugge. Dat zal misschien vreemde blikken of commentaar achter je rug uitlokken, maar dat heb je ook met grote oren of een rits die open staat. Zien we een verband met die bubbels van Hertmans hierboven?

"Vervolgens worden daar sociale rechten aan gekoppeld, waarbij je de talenknobbels bevoordeelt. Gaat men ook een aantal sociale voordelen afhankelijk maken van de taalbeheersing van de Vlamingen zelf? Dan zouden we op onze achterste poten staan." Dit gaat allicht over de Verplichte inschrijving bij VDAB en verstrenging van taalkennisvereiste voor sociale huurders. Begrijpelijk van de N-VA, deze maatregelen die willen "bijdragen tot de verdere emancipatie van de sociale huurder door een goede job en betere kennis van de Nederlandse taal". Het daarbij vereiste niveau A2 i.p.v. A1 is echt niet ongepast (kijk zelf maar); dit heeft niets met talenknobbels te maken. Trouwens, die "Vlamingen zelf" voldoen ook al aan minstens A2, ook als ze geen Standaardnederlands spreken. Het is even begrijpelijk dat anderen tegen die maatregel reageren om politieke of gewoon activistische redenen, maar ook hier speelt een gebrekkige aspectscheiding, vermits dit niets te maken heeft met het al dan niet gebruiken van Standaardnederlands. Bovendien gebruiken de meeste lesgevers zélf een tussentaal, dus ik denk dat Lanoye één en ander probeert te forceren. De vermeende "verkrampte standaardtaalideologie" wordt door activisten nog altijd misbruikt om onrust te stoken. Het ergste daarbij is dat logica, op zich geen eenvoudig maar wel een stabiliserend aspect in een standaardtaal, het moet afleggen tegen goedkope eenheidsworst (zie bv. Handvatten).

Toch zweert Tom Lanoye het Standaardnederlands niet af. "Het is belangrijk dat dat bestaat (inderdaad!) – we moeten eer bewijzen aan Martine Tanghe (en dat is meteen een waardeloze reden). Ik ben totaal gek op taal. Ik heb nood aan een standaardtaal om er betekenisvol van te kunnen afwijken als artiest, wanneer me dat zou bevallen. (1) Ook een reden, kunstig gevonden, maar begrijpelijk. (2) Een auteur die geen standaardtaal machtig is, kan zich waarschijnlijk ook geen tweede verblijf in Zuid-Afrika permitteren. Maar wanneer het een instrument wordt om uit te sluiten, om mensen in de ganzenpas van de "deugflaminganten" te laten lopen, dan haak ik af." Taal sluit niet uit; het zijn mensen die dat doen. Zelfs de Taalunie vergaloppeert zich in een onrealistische visie op de invloed van taal op de maatschappij; zie De RNTL en inclusief taalgebruik. Lanoye loopt blijkbaar graag in de ganzenpas van de Taalunie.

In het boek "Woke is het nieuwe Marrakech-pact" vertrekt Tom Lanoye van het verzet van de N-VA tegen het VN-pact over migratie. Blijkbaar. In december 2018 was dat de aanleiding voor de partij om uit de federale regering te stappen. Volgens Lanoye heeft N-VA toen het Vlaams Belang achternagehold en doet ze op dit moment hetzelfde met haar verzet tegen alles wat ze woke noemt. De N-VA doet wat ze doet. Als je dan wil beweren dat N-VA het Vlaams Belang achterna holt, zegt dat misschien minder over de N-VA dan over je eigen mening omtrent de beide partijen.

"De anti-wokewaanzin dient maar één reactionaire agenda," zegt Tom Lanoye. Hij verwijst naar het mccarthyisme van de jaren 50 in de Verenigde Staten toen senator Joseph McCarthy een heksenjacht opende op (echte en vermeende) communisten. En nu zou N-VA met haar reactie tegen woke een heksenjacht openen op wie? Ik zie het verband niet. Voelt Lanoye zich bedreigd? Of heeft hij het boek "Over woke" misschien niet eens gelezen?

Naast romans en theaterstukken schrijft Tom Lanoye al vele jaren politieke artikels en nu ook dit pamflet. Heeft hij ambitie om zelf in de politiek te stappen? " We moeten ons niet laten wijsmaken dat politiek alleen het eigendom is van politici en politieke partijen. Ik geloof daar heilig in. Behalve de drie machten (parlement, regering, gerecht, red.) en de pers als vierde macht, is er ook een vijfde: de macht van de artiesten. Gewoon activisme in feite. Is dat een vijfde macht? Of een vijfde colonne? Mensen met mijn temperament moeten zich moeien in pamfletten en interviews." Of blogs :-) Of zoals Lanoye in zijn boek over zichzelf schrijft: "Kort van lont en lang van stof". Ja, van dat laatste ken ik ook iets, ja. Veel ellende wordt veroorzaakt door te weinig nadenken. En te weinig schrijven, want schrijven doet nadenken.

Misschien ook interessant: de boekjes van De Wever en Lanoye vergeleken door Joël De Ceulaer.

Labels: Politiek Sociologie Taalkwestie

Basale fouten: Gebrekkige aspectscheiding Vlag-en-ladingprobleem