Perfectionisme: een misverstand ontrafeld
Inleiding
Perfectionisme is een wazig onderwerp. Je kan massa's bronnen vinden die daar iets over kwijt willen, maar voor zover ze geen kopieën zijn van elkaar hebben ze allemaal een andere mening, wel met één gemeenschappelijk kenmerk: ze zijn allemaal negatief. Eerder had ik al enkele artikelen en boekbesprekingen over dit onderwerp opgenomen (je hoeft ze niet te lezen, tenzij je écht niet weet wat doen):
- Artikel 09-2017: Perfectionisme: een analyse – Een eerste kennismaking met het fenomeen.
- Artikel 09-2021: Positief perfectionisme – Verdere uitwerking van een misverstand.
- Boekbespreking: De perfectie paradox – Wat zegt een negatief boek?
- Boekbespreking: Zeg me dat ik oké ben – De filering van een vermeend standaardwerk.
- Artikel 05-2022: Omgaan met perfectionisme – Een koen besluit.
Onlangs vond ik dan een boek met als titel The Perfectionist's Handboek. Volgens de rugtekst had het iets positiefs te vertellen over perfectionisme, dus ik waagde mij aan een bespreking. Ik neem een stukje over uit mijn besluit:
Het wordt mij nu wel duidelijk dat het vlag-en-ladingprobleem van de term perfectionisme hardnekkiger en meer verspreid is dan ik dacht. Ik denk nu dat de filosofische variant, die ik in mijn eerste artikel (van 09-2017) negeerde, wel van belang is, en dan heb ik m.a.w. een essentieel aspect over het hoofd gezien.
Misschien heb je ook al gemerkt dat je na het kopen van een andere auto datzelfde model, misschien zelfs van dezelfde kleur, veel méér ziet rijden. Als je al een tijd bezig bent geweest met misverstanden door gebrekkige aspectscheidingen, dan zie en hoor je ze op de duur overal; dat over perfectionisme blijft voortdurend opduiken. Ik dacht dat ik na het artikel Omgaan met perfectionisme een soort conclusie had bereikt: perfectionisme is altijd positief, en de negatieve commentaren gaan in feite over faalangst. Maar na die boekbespreking ging het toch weer knagen; blijkbaar was "de perfectionist in mij" nog niet heel tevreden met de conclusie, en dus wilde ik weten of ik geen essentieel aspect had overgeslagen. De methode: nakijken wat diverse bronnen te zeggen hebben, en daar proberen een lijn in te vinden. Met op de achtergrond de overtuiging dat de toepassing van perfectionisme op objecten, processen en systemen door de maatschappij jammerlijk genegeerd wordt. Soit. Ik koos lukraak diverse bronnen, en hoop dat ik er genoeg heb om een min of meer geldige stelling te kunnen presenteren. Desgewenst kan je dadelijk naar de conclusie springen. Om een zicht te krijgen op de zotte wereld van de perfectionismeliteratuur kan je best de tekst volgen.
Definities
1 – Wikipedia.org
Niet te verwarren met perfectionism (philosophy) – Perfectionisme, in de psychologie, is een brede (?) persoonlijkheidsstijl die wordt gekenmerkt door iemands streven naar perfectie en gaafheid (OK, maar perfectie en gaafheid van wat?) en gaat gepaard met kritische zelfbeoordelingen en zorgen over de beoordelingen van anderen (wat suggereert dat het de persoon betreft; waar zijn objecten, processen en systemen?). Het wordt hier voorgesteld alsof "kritische zelfbeoordelingen en zorgen over die van anderen" deel uitmaken van de definitie; dit lijkt mij eerder een opinie.
Al dadelijk een interessant vlag-en-ladingprobleem. Waarom zou de term "perfectionisme" in de psychologie iets anders moeten betekenen dan in de filosofie? Wat is het verschil eigenlijk? Voor de psychologie, zie hierboven. In de filosofie, vertaald uit Perfectionism (philosophy):
In de ethiek en de waardetheorie is perfectionisme de volharding van de wil in het bereiken van de optimale kwaliteit van geestelijk, mentaal, fysiek en materieel zijn (geestelijk en mentaal? gebrekkige aspectscheiding?!). Het gaat dus over het "zijn", allicht van de mens, en niet over dingen. De neo-aristotelist Thomas Hurka (ik vrees dat je voor elke mening wel een geloofwaardige verdediger vindt) beschrijft perfectionisme als volgt:
Deze morele theorie (zo had ik het nooit bekeken) gaat uit van een beschrijving van het goede leven, of het intrinsiek wenselijke leven (is er een onderscheid?). En zij (die theorie) karakteriseert dit leven op een onderscheidende manier (met de nodige aspectscheiding :-). Bepaalde eigenschappen, zegt zij, vormen de menselijke natuur of zijn bepalend voor de mensheid – zij maken de mens tot mens ("de mens" algemeen, of ook een individu?). Het goede leven, zegt men dan, ontwikkelt deze eigenschappen in hoge mate of realiseert wat centraal staat in de menselijke natuur (de mensheid dus). Verschillende versies van de theorie kunnen van mening verschillen over wat de relevante eigenschappen zijn en dus ook over de inhoud van het goede leven (zoiets als politieke partijprogramma's; dus dat kan weer alle kanten uit). Maar ze delen het basisidee dat de ontwikkeling van de menselijke natuur uiteindelijk het goede is. Het gaat wel degelijk om "de menselijke natuur", eventueel uit te breiden naar individuen, maar geen woord over, noch verwijzing naar objecten, processen en systemen.
Wat ik hiervan meeneem: de filosofische benadering richt zich op de mensheid; de daaruit afgeleide psychologische benadering wordt toegepast op individuen.
2 – Merriam-Webster
1a – de leer dat de volmaaktheid van het zedelijk karakter het hoogste goed van de mens is; Dit is de filosofische insteek. Waarom zou Merriam-Webster geen onderscheid maken tussen perfectionisme in psychologie en in filosofie, zoals ook Wikipedia dat doet? Is de filosofische benadering volgens hen de enige goede, en de psychologische slechts een afkooksel?
1b – de theologische leer dat een staat van vrijheid van zonde op aarde bereikbaar is; Een theologische versie. Leunt dicht aan bij de filosofische, maar krijgt een religieus kantje door er zonden bij te slepen.
2 – de neiging om alles wat niet volmaakt is als onaanvaardbaar te beschouwen. Dit past in de filosofische definitie, voor zover het gaat over het zedelijk karakter; geen verwijzing naar uiterlijke kenmerken of bezittingen, en al helemaal niet naar objecten, processen en systemen.
In een meer praktische benadering, filosofisch noch psychologisch, zou ik eerder zeggen: perfectionisme is de neiging om alles wat niet volmaakt is als verbeterbaar te beschouwen. Ik ben blijkbaar de enige…
3 – De Grote Van Dale
perfectionisme (niet beschikbaar online):
1 – benaming van een godsdienstig en zedelijk systeem, volgens hetwelk de gelovige op aarde reeds een zekere toestand van volmaaktheid kan bereiken; De filosofisch/theologische variant.
2 – het streven naar volmaaktheid bij het uitvoeren van een taak, een werk enz.; Volmaaktheid waarvan? Van de uitvoerende persoon? Of van het resultaat? Hier lag een opportuniteit voor een positieve definitie, maar door gebrek aan aspectscheiding wordt ze niet gebruikt. Jammer.
3 – het stellen van te hoge eisen doordat men het relatieve in de waarde van het object niet kan inzien. (1) Waarop slaat object? Dat kan nog altijd ofwel de persoon zijn, ofwel passen in de categorie objecten, processen en systemen. (2) De waarde van een object niet kunnen zien leidt toch niet bepaald tot perfectie, dus is de term perfectionisme hier ook niet terecht. Zou ik denken. Tenzij ik ga twijfelen. Of stop met denken. Ik ben dus ik denk. Of toch niet? (3) Deze definitie neigt wel naar de gebruikelijke formulering dat perfectionisten onbereikbaar hoge eisen stellen, in de psychologische visie dus.
Deze definities kunnen mij niet echt begeesteren, maar samen vormen ze, met wat goede wil, wel een doorslagje van de drie gebieden die ik zou willen onderscheiden, en waarin perfectionisme kan gekaderd worden: (1) de filosofische variant, (3) de daaruit partieel afgeleide psychologische variant, en (2) de praktische variant. Dat die laatste wordt bedolven onder de uitwassen van psychologische variant triggert mijn perfectionisme: ik stel mij als hoog en mogelijk onbereikbaar doel om uit te vissen waarom dat zo is, met het risico dat ik een resem mentale problemen krijg (bv. depressie, angst, eetstoornissen en andere geestelijke gezondheidsproblemen; zie verder onder 2 – APA) en een therapeut nodig heb .
Objecten, processen en systemen
Toch even een uitbreiding over objecten, processen en systemen, in feite de kern van mijn bekommernis in de hele perfectionisme-discussie. Zie ook Aristoteles' definitie van perfectie, reeds aangehaald in mijn eerste artikel Perfectionisme: een analyse:
De oudste definitie van "perfectie", vrij precies en een onderscheid makend tussen de facetten van het concept, gaat terug tot Aristoteles. Hij onderscheidt drie betekenissen, of eerder drie aspecten van dezelfde betekenis, maar in elk geval drie verschillende concepten. Perfect is:
1 – wat compleet is, wat alle benodigde delen bevat;
2 – wat zo goed is dat er niets beters bestaat in zijn soort;
3 – wat zijn doel bereikt heeft.
Het eerste van deze concepten zit eigenlijk vervat in het tweede. Tussen die twee en het derde bestaat een dualiteit, door Thomas van Aquino beschreven in de Summa Theologiae, waar hij een tweevoudige perfectie onderscheidt: (1) als een ding perfect is op zichzelf, en (2) als het perfect zijn doel dient.
Dus, in de praktische benadering: een object, proces of systeem is perfect als het perfect zijn doel dient (waarmee het zwaartepunt wordt verplaatst naar de bepaling van het doel, maar dat is een ander probleem).
Een tweede aspect is het verband tussen perfectionisme en perfectie. Perfectionisme is het streven naar perfectie; ik neem aan dat daarover geen discussie bestaat. Dan verplaatst het probleem zich naar de betekenis van perfectie, en daar beginnen de misverstanden: perfectie van wat? (1) Perfectie van objecten, processen en systemen, of (2) perfectie van de individuele mens? Wat de wereld meer dan nodig heeft is het eerste, maar wat de meeste aandacht krijgt is het tweede. Onze zotte maatschappij lijkt echter steevast de term perfectionisme te gebruiken zonder een onderscheid te maken in het voorwerp (1) of (2). Ik vrees dat het hier gaat om de grootste vergissing in de geschiedenis sinds het binnenhalen van dat paard in Troje. Er zijn te veel groepen en individuen (nl. zij die er geld aan verdienen) die gelijk welke vorm van perfectionisme negatief voorstellen en daar dan ook een reden in zien om een therapie op te starten. De filosofische achtergrond van perfectionisme is een aanleiding voor allerlei goed en minder goed bedoelende figuren om op de bres te springen om dat verderfelijke psychologische perfectionisme te bedwingen, gezond of ongezond. Dit is het grootste probleem van gebrekkige aspectscheiding dat ik ooit al heb gezien. De burn-out epidemie heeft dit effect nog versterkt in de laatste decennia, omdat burn-out, die wordt veroorzaakt door hoge en langdurige stress, ook nog eens ten onrechte wordt verkocht als een gevolg van perfectionisme. Vooral door anti-perfectionisten natuurlijk, die de bestrijding van het filosofisch perfectionisme gebruiken als hulpmiddel bij de strijd tegen praktisch-perfectionistische individuen die meer kennis en inzicht hebben dan de gemiddelde medewerker of medeburger, en daar ook iets mee willen doen te voordele van hun organisatie of van de maatschappij.
Jeff Szymanski
Szymanski is een klinisch psycholoog gespecialiseerd in angst en obsessief-compulsieve stoornis (OCD), en de schrijver van The Perfectionist's Handbook. Hij is, zo blijkt uit het boek, zelf eerder perfectionistisch, bv. als het gaat over orde en organisatie; vandaar allicht dat hij de positieve kanten van perfectionisme erkent. Daardoor leek het mij een interessant boek, maar ik heb de bespreking gestaakt toen bleek dat ook hier perfectionisme werd bekeken als de doos van Pandora. De auteur doet zijn best om gezond en ongezond perfectionisme uit elkaar te houden, maar het lukt niet helemaal. Ik denk dat ik nu weet wat de oorzaak is.
Szymanski, en vermoedelijk een groot deel van de wereldbevolking, lijkt in de ban te zijn van de afkeer van de filosofische betekenis van perfectionisme. De tijden zijn veranderd, religie evolueert, perfectie bereiken op aarde is geen doel meer, en we willen niet betutteld worden. Hij zet zich daardoor af tegen perfectionisme, maar slaagt er niet in die afkeer te beperken tot de ongezonde mensgerichte variant, als gevolg van de gebrekkige aspectscheiding.
De gevolgen zijn gigantisch. De afkeer tegen perfectionisme vanuit de filosofische en daaruit afgeleide psychologische visie ondergraaft het perfectionisme van objecten, processen en systemen, waar de wereld zo'n grote nood aan heeft. Het voeten-op-de-grond-perfectionisme dat actuele systemen effectief wil verbeteren wordt overspoeld door de afkeer voor hoofd-in-de-wolken-perfectionisme uit vervlogen tijden, aangejaagd door de coaching sector die daar rijk van wordt.
Psychotherapeuten
De wereld, en vooral Amerika, moet ondertussen vergeven zijn van psychologen, psychiaters en psychotherapeuten, te zien aan de eindeloze reeks websites van organisaties van allerlei pluimage, van kleine zelfstandigen tot nationale instituten als de APA. Dat kan diverse oorzaken hebben, bv. (1) de maatschappij veroorzaakt meer dan vroeger mentale problemen bij burgers en werknemers, (2) de psychotherapeutische sector is sterk in het uitbreiden van de eigen markt, of (3) een combinatie van beide. Ik gok op (3), en dus ook op (2). Oordeel zelf.
1 – Psychology Today
Perfectionisme is een eigenschap die van het leven een eindeloos rapport over prestaties of uiterlijk maakt. Vreemd maar interessant: perfectionisme lijkt hier enkel te gaan over een permanente evaluatie van prestaties en/of uiterlijk, en niet om de waarde of graad van perfectie daarvan?! Als het gezond is, kan het zelfmotiverend werken en je ertoe aanzetten tegenslagen te overwinnen en succes te boeken. Als het ongezond is, kan het een snel en blijvend spoor naar ongeluk zijn. Alsof perfectionisme een eigenschap is die iedereen kan hebben, en die gezond of ongezond kan zijn. Ongeveer zoals standvastig (gezond) vs. hardnekkig (ongezond), of leidend (gezond) vs. autoritair (ongezond); zie de kernkwadranten van Ofman (huh? geen Ofman op Wikipedia? en wat is Wikisage in 's hemelsnaam? > parallelle systemen! = altijd problemen).
Wat extreem perfectionisme zo giftig maakt (misschien is extreem altijd giftig?), is dat degenen die erdoor in de greep zijn weliswaar naar succes verlangen, maar vooral gericht zijn op het vermijden van falen (faalangst, YES!!), wat resulteert in een negatieve oriëntatie. Zij geloven niet in onvoorwaardelijke liefde en verwachten dat de genegenheid en goedkeuring van anderen afhankelijk is van een vlekkeloze prestatie. (1) Dus perfectionisme is altijd negatief; weer die typische waardeloze definitie: hoe kan streven naar perfectie nu negatief zijn? Contradictio in terminis. (2) Hier wordt beweerd dat faalangst een gevolg is van perfectionisme. De DSM-5 ziet dat nochtans anders; zie het achtergrondartikel bij punt 8, onder OCD en perfectionisme.
2 – American Psychological Association
Perfectionisme: de neiging om van anderen of van zichzelf een extreem hoog of zelfs foutloos prestatieniveau te eisen, boven wat de situatie vereist. Dit zou je nog kunnen zien als een eerlijke poging tot definitie (hoewel ze inhoudelijk niet deugt). Het wordt in verband gebracht met depressie, angst, eetstoornissen en andere geestelijke gezondheidsproblemen. En dát is weer een opinie die niet in een definitie thuishoort. Het is opvallend dat de meeste beschrijvingen van perfectionisme op dezelfde manier beginnen: in het kort iets eerder neutraal of zelfs positief (zoals kemphanen elkaar groeten in de boksring), en vervolgens de ene na de andere slag onder de gordel.
3 – NovoPsych
Frost Multidimensional Perfectionism Scale (FMPS)
Het stellen van buitensporig (opinie!!) hoge eisen is het meest prominente kenmerk van perfectionisme, vergezeld van neigingen (nog meer opinie) tot overdreven kritische (en hier nog eens!) evaluaties van het eigen gedrag, uitgedrukt in bezorgdheid over fouten en onzekerheid over handelingen en overtuigingen. De gewone koek. Ondraaglijk, hoeveel tijd je kan verliezen aan mensen die alleen maar een opinie te delen hebben. Oeps, sociale media… (En deze blog…??)
Tijdens de hele zoektocht sluimert op de achtergrond de vraag naar het realiteitsgehalte: wat zijn feiten, en wat zijn opinies? Dat de mens tijdens zijn leven op aarde het goede kan bereiken zou ik alvast indelen bij de opinies. Dat perfectionisten zichzelf het leven zuur maken is m.i. ook een opinie, maar dat de maatschappij, en zeker de hele coaching sector, die opinie blijft ondersteunen is dan weer een feit. De kern van mijn betoog in deze blog, dat veel objecten, processen en systemen feitelijke imperfecties bevatten in de vorm van basale fouten, raakt bedolven in de opiniestorm.
4 – National Library of Medicine
De DSM-5 is één van de weinige bronnen die perfectionisme niet opblazen tot een melkkoe, en krijgt daardoor blijkbaar stevige tegenwind van de perfectionismeliteratuur.
Where is multidimensional perfectionism in DSM-5?
Samenvatting – Voor de vijfde editie van het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5) is een radicale herziening van As II voorgesteld (betreffende Personality Disorders), waarbij categorieën van persoonlijkheidsstoornissen zullen worden vervangen door een karakterdimensioneel model van persoonlijkheidspathologie (moeilijke woorden; geen idee wat hier juist achter steekt). Perfectionisme wordt in dit voorgestelde model gespecificeerd als een facet van lagere orde dan compulsiviteit. Deze marginalisering (ze voelen zich gemarginaliseerd, ocharme) van het perfectionisme construct (perfectionisme is een construct?! wordt m.a.w. door de auteurs gezien als een eigendom van de psychologie) is niet consistent met de empirische literatuur die suggereert dat perfectionisme een belangrijke dimensie van maladaptieve persoonlijkheid op zichzelf is, compleet met zijn eigen set van meer specifieke lagere orde facetten. (1) Ze hebben het over perfectionisme in het algemeen, zonder onderscheid tussen gezond en ongezond perfectionisme. (2) Deze hoogstaande intelligent geformuleerde zin lijkt te bevestigen dat er over perfectionisme veel meer onzin wordt gepubliceerd dan volgens de DSM-5 gerechtvaardigd is. Verder is perfectionisme in het huidige voorgestelde systeem alleen relevant voor de karakterisering van het obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornistype (kan ik in komen), ondanks overtuigend empirisch onderzoek (het is niet door iets overtuigend te noemen dat het ook iemand overtuigt; mij alvast niet, maar met zielenknijpers weet je natuurlijk nooit) dat aantoont dat verschillende dimensies van perfectionisme differentieel (??) geassocieerd zijn met alle soorten persoonlijkheidspathologie (oeps? toch perfectionisme als basis van alle problemen? zie ook Zeg me dat ik oké ben). Dit artikel (wij zullen dat eens recht trekken, zie) geeft een overzicht van bestaand onderzoek naar de rol van verschillende dimensies van perfectionisme bij persoonlijkheidsstoornissen, belicht deze schijnbaar genegeerde ('t is toch triestig) gebieden van de perfectionismeliteratuur (die almaar toeneemt, als een soort gezwel), en bespreekt de problemen en gevolgen die zullen ontstaan (dreigement?! de ongelovigen zullen gestraft worden!) als perfectionisme eng gedefinieerd blijft en grotendeels (m.i. terecht) wordt uitgesloten van dimensionale modellen van persoonlijkheidspathologie (dank u wel, DSM-5). Het ergste wat voor deze auteurs kan gebeuren is uiteraard dat de markt voor de behandeling van perfectionisme krimpt. Blijkbaar weigert de organisatie achter de DSM-5 de gebruikelijke negatieve retoriek te volgen. Gelukkig. Je kan de tekst hier inkijken, en bv. zoeken op "perfectionism".
5 – Center for Clinical Interventions
Hoewel er geen perfecte definitie bestaat (ach zo, en hoe zou dat komen? ieder zijn heug en meug is uiteraard leuker), verstaan wij onder perfectionisme drie dingen. Ten eerste, het onophoudelijk streven naar extreem hoge normen (beetje overdrijven, dan klinkt het wat serieuzer) voor jezelf en/of anderen die persoonlijk veeleisend zijn (pleonasme). De standaard negatieve opinie. Ten tweede, het beoordelen van je eigenwaarde, grotendeels gebaseerd op je vermogen om zulke onverbiddelijke normen na te streven en te bereiken. Hoge eisen stellen die je toch niet kan bereiken lijkt mij wel een serieuze afwijking, maar ik zie geen verband met een streven naar perfectie. Ten derde, het ervaren van negatieve gevolgen van het stellen van zulke veeleisende normen, maar er toch voor blijven gaan ondanks de enorme kosten voor jou. En dat is geen "ten derde", maar wel een onderdeel van het "ten tweede".
6 – The American Journal of Psychotherapy
Perfectionism and Personality Disorders as Predictors of Symptoms and Interpersonal Problems
Frost en collega's (1990) stelden dat perfectionisme bestaat uit zes semi-onafhankelijke elementen, waaronder 1) hoge eisen stellen aan prestaties (en waar zijn objecten, processen en systemen nu weer?), 2) negatief reageren op verwachte straffen voor fouten (een vorm van zelfvervullende voorspelling) 3) gevoelens van minderwaardigheid hebben wanneer men een fout verwacht (da's faalangst, niet? wat is het verschil met 2?), 4) kritiek van ouders op eventuele gebreken negatief opvatten (hangt dat niet af van de manier van kritiek geven?), 5) twijfelen aan eigen prestaties (niet noodzakelijk ongezond, zelfs noodzakelijk in een leerproces), en 6) overdreven bezorgd zijn over organisatie en orde (de klassieke beschuldiging vanwege chaoten). De zoveelste indeling. Die "overdreven" bezorgdheid over organisatie en orde duikt regelmatig op, maar nooit wordt dan iets gezegd over het nut van een goede organisatie en orde, alsof vooral afgunst de reden is om daarover te klagen.
7 – M1 Psychology
Origineel artikel: Anxiety, Perfectionism and the Fear of Failure.
Een analyse in het achtergrondartikel Angst, perfectionisme en faalangst.
Het bronartikel heeft het over positief en negatief perfectionisme, en brengt perfectionisme in verband met adolescentie, algemene angst en faalangst, waardoor het mij op het eerste gezicht interessant leek. Zoals de meeste andere bronnen vertrekt het echter van het idee dat perfectionisme een persoonlijke afwijking is, hoofdzakelijk veroorzaakt door de opvoeding, en bespreekt het zowat alle psychologische problemen als zijnde een gevolg van perfectionisme. Zelfs de positieve aspecten blijken negatief uit te draaien. Toch lezenswaardig, omwille van de interessante en originele bedenkingen (volgens mijn eigen bescheiden mening).
8 – PositivePsychology.com
Origineel artikel: What Is Perfectionism According to Psychology?
Een analyse in het achtergrondartikel Wat is perfectie volgens de psychologie?
Het bronartikel ziet er degelijk uit, is goed uitgewerkt, behandelt perfectionisme langs verschillende kanten, en is tegelijk het ergste dat ik al heb gezien in zijn soort. Dit is een schrikwekkend voorbeeld van hoe een gebrekkige aspectscheiding, nl. op het vlak van het voorwerp van perfectionisme, kan leiden tot een diepgeworteld professioneel misverstand dat wereldwijd schade berokkent aan een massa personen met mentale problemen, en een ernstige belemmering vormt voor de hoognodige verbetering van objecten, processen en systemen. In dat opzicht wellicht een standaardwerk.
Conclusie
Toen ik begon met schrijven over perfectionisme kon ik het niet vermoeden, maar dit fenomeen vertoont in de gebruikelijke literatuur enkele kanjers van voorbeelden van de twee meest voorkomende basale fouten, nl. een gebrekkige aspectscheiding en twee vlag-en-ladingproblemen.
Gebrekkige aspectscheiding
Met de deur in huis: perfectionisme van wat? Hebben we het over het perfectioneren van mensen, of over het perfectioneren van objecten, processen en systemen?
Ik grijp even terug naar het begin van het artikel Wat is perfectie volgens de psychologie?: Hebben we niet allemaal ooit gestreefd naar perfectie? Een perfecte score op een test, een vlekkeloze presentatie, of de ultieme date. Daar heb je het al: een testscore en een presentatie zijn het product van individueel streven, waarbij er niks mis is met perfectie, maar bij een date zit je met twee mensen die verbinding zoeken, en kan perfectionisme de slaagkans alleen maar kelderen. In het eerste geval gaat het om objecten, processen en systemen, in het tweede geval om mensen.
Het verschil kan niet groter zijn, maar de psychotherapiesector veegt alles op een hoopje, en probeert dat hoopje met veel misbaar uit te buiten. Terwijl het perfectionisme dat objecten, processen en systemen wil verbeteren (dat ik verder praktisch perfectionisme zal noemen) iets heel anders is dan het negatieve mensgerichte perfectionisme (psychologisch perfectionisme), dat voor mijn part mag bestreden worden.
Beetje terzijde, maar toch (desnoods zelfs twee keer lezen!). De techsector, die zich perfectioneert in ICT-innovaties, zit in precies dezelfde situatie als de werknemer met faalangst, die zich concentreert op weinig betekenisvolle details omdat hij het grote geheel niet meer ziet. Onze processen en systemen zitten vol stress genererende basale fouten, maar die worden niet meer gezien, omdat de psychotherapiesector het praktisch perfectionisme samen met het mens-perfectionisme wil begraven (!!).
Dubbel vlag-en-ladingprobleem
Vlag-en-ladingproblemen zijn dikwijls het gevolg van een gebrekkige aspectscheiding, en ook hier weer. De term "perfectionisme" wordt voortdurend gebruikt zonder een onderscheid te maken in praktisch perfectionisme en mens-perfectionisme, wat aanleiding geeft tot veel verwarring en nog meer denkfouten. Praktisch perfectionisme is het terrein van iedereen die objecten, processen en systemen ontwerpt en onderhoudt, mens-perfectionisme is het terrein van de psychotherapie, en die hebben geen uitstaans met elkaar.
De psychotherapiesector maakt bovendien de fout om zowat alle mentale problemen toe te wijzen aan perfectionisme. Dat is opnieuw een vlag-en-ladingprobleem, hoewel niet op basis van een gebrekkige aspectscheiding. Ik blijf bij mijn stelling dat negatief perfectionisme niet bestaat. Dat de term wordt gebruikt als verzamelnaam van mentale problemen doet veel kwaad aan praktisch perfectionisme, maar misschien nog veel meer aan al die mensen met specifieke mentale problemen die onder de vlag van het mens-perfectionisme niet meer correct worden behandeld! Het komt op verschillende plaatsen terug in mijn analyse: depressie wordt onder het mom van perfectionisme onder meer behandeld met acceptatiegebaseerde strategieën, m.a.w. de lat lager leggen(!!). Kan het nog absurder?
De actuele maatschappelijke problemen van mentale overbelasting zouden veel beter kunnen aangepakt worden op basis van de volgende principes:
– perfectionisme is de tendens om wat niet perfect is te verbeteren;
– negatief perfectionisme bestaat niet;
– mentale problemen worden beter behandeld onder hun eigen identificatie: burn-out, faalangst, uitstelgedrag e.d. (zie de DSM-5, waar perfectionisme geen aandoening is).
- Login of registreer om te kunnen reageren