De voorrang van rechts

… staat ter discussie

Artikel in het Nieuwsblad van 29-01-2015: de gemeente Dilbeek wil op de hoofdweg de voorrang van rechts afschaffen. "Omdat het principe verwarrend is en driekwart van de bestuurders er zich toch niet aan houdt" heet het bij de gemeente. Zo is dat. Als je een absurde maatregel invoert, wordt die genegeerd. De hoofdweg is een vierbaansweg, hier en daar met middenberm, gebouwd voor een vlotte doorstroming, met weliswaar een snelheidsbeperking van 70 km/u omwille van de bebouwde kom. Op zo'n weg kan je niet verwachten dat bestuurders ook nog eens de voorrang van rechts respecteren. Uit een onderzoek blijkt dat 75% van de bestuurders die negeert. In vijf jaar tijd heeft dat 155 ongevallen opgeleverd, waarvan 44 met gewonden.

De mobiliteitsorganisatie VAB wil de regel helemaal weg. "Het is een verouderd principe", zeggen ze. Ik denk niet dat er iets mis is met het principe, maar je moet het dan niet verkeerd toepassen. Als je de voorrang van rechts toepast op een plaats waar er in feite geen voorrangsprobleem is, dan krijg je extra problemen.

Snelheidsbeperkend effect

Volgens een artikel in De Morgen van 23-07-2015 kiest Glabbeek voor een gelijkaardige maatregel. Hoewel verkeersexperts van een algemene afschaffing niet willen weten, vooral vanwege de veiligheid. Hoezo veiligheid? Veiligheid creëer je niet door de voorrang van rechts toe te passen op een hoofdweg, wel door alle aspecten goed te scheiden, en geen conflicterende regels op te leggen. De gemeente Glabbeek zegt na de wijzigingen extra te zullen letten op de snelheid, en desnoods snelheidscontroles te doen. Commentaar van het BIVV, in datzelfde artikel: "Als je morgen de voorrang van rechts afschaft in de Nationalestraat in Antwerpen, gaat daar veel sneller gereden worden. Dat zal hetzelfde effect geven in andere steden.". Dit toont hoe zeer de aspecten voorrang en snelheid verweven zijn. Maar een dergelijke gebrekkige aspectscheiding heeft grote nadelen; zie ook de beschrijving van de basale fout Gebrekkige aspectscheiding.

Je kent ze wel, die kruispunten waar alle straten gelijkwaardig zijn. Vooral in woonkernen komen ze voor. Daar is de voorrang van rechts een handige oplossing voor het voorrangsprobleem. In een dergelijke omgeving ligt je snelheid vanzelf lager, net omdat je beseft dat verkeer met dezelfde ingesteldheid (o.m. snelheid) als jijzelf van alle kanten kan komen. En een beperkte zichtbaarheid maakt nog extra voorzichtig. Daar wordt ten onrechte uit afgeleid dat de voorrang van rechts een snelheidsremmend effect heeft dat ook op andere plaatsen dan in de woonkernen kan toegepast worden. Verschillende aspecten op een hoopje gooien (dus een gebrekkige aspectscheiding), hier voor de aspecten voorrangsregeling en snelheidsbeperking, creëert zodanig veel neveneffecten dat de effectiviteit van de maatregel serieus ondergraven wordt.

De voorrangsregels

Op één of andere manier is de voorrang van rechts veralgemeend geraakt. Maar niet overal even ver. We beperken ons even tot het "gewone" verkeer, los van prioritaire voertuigen en colonnes en verkeersagenten.

In België is de basisregel: er is altijd voorrang van rechts, tenzij iets anders is aangegeven. Dus ook op een vierbaansweg met middenberm in Dilbeek geldt, zonder andere maatregelen, de voorrang van rechts. Behalve als het om een onverharde zijweg gaat, die heeft geen voorrang (hoe je dan tijdig kan zien of een weg verhard is of niet, dat is een ander probleem). In Nederland, Duitsland en Oostenrijk (toevallig Germaanse landen?) is dat ongeveer hetzelfde. Oostenrijk zegt wel: als je uit een voorrangsweg komt en stopt, ben je je voorrang kwijt (wat dus meestal gebeurt; probeer maar eens een hoofdweg op te rijden zonder eerst te stoppen). Dat was vroeger ook in België zo, alleen zei België: als je stopt ben je je voorrang nog niet kwijt, maar wel als je weer verder rijdt. Die onbegrijpelijke regel (12.3.2) is in 2007 afgeschaft; nu behoud je je voorrang, wat in elk geval een verbetering is (toch van de logica, nog niet van de veiligheid). In Frankrijk, Zwitserland en Italië (toevallig Romaanse landen?) heb je voorrang op een hoofdweg, en geldt de voorrang van rechts op andere wegen.

Wat (ik vermoed dat) er gebeurd is: de voorrang van rechts wordt toegepast op plaatsen met een voorrangsprobleem, het snelheidsbeperkend effect wordt als positief ervaren, en dat wordt vervolgens gebruikt als argument om de voorrang van rechts te veralgemenen. Het blijft hoe dan ook misbruik van een voorrangsregel ten behoeve van snelheidsbeperking.

Blokkering

Een extra probleem kan zich voordoen op een kruispunt met voorrang van rechts. Stel dat je vanuit een zijweg bij een hoofdweg aankomt, en je wil links afslaan, de hoofdweg op. Er komt op de hoofdweg echter een auto van rechts, die linksaf wil, de zijweg in, dus jij moet wachten. Nu komt er toevallig ook op de hoofdweg een auto van links, die rechtdoor wil, dus degene die van rechts komt en wil afslaan moet wachten. Die auto van links heeft echter geen voorrang op jou, dus die moet ook wachten. Je wacht allemaal op elkaar.

In dat geval wordt doorgaans geredeneerd dat de auto die rechtdoor rijdt voorrang heeft, maar als op een kruispunt met 4 gelijkwaardige wegen iedereen naar links wil afslaan helpt dat niet meer. In de praktijk is het meestal de grootste durver die eerst gaat; het blijft een risicovolle situatie. Door de hoofdweg voorrang te geven vermijd je alvast dit probleem op de hoofdwegen.

Probleem en oplossing

Her probleem is de verwarring die ontstaat bij weggebruikers op de plaatsen waar de voorrang van rechts ook als een snelheidsbeperking wordt gezien. De oorzaak is een gebrekkige aspectscheiding; voorrangsregeling en snelheidsbeperking zijn twee afzonderlijke aspecten die dan ook afzonderlijk moeten geregeld worden. De oplossing is niet moeilijk: geen voorrang van rechts toepassen waar er geen voorrangsprobleem is.

De VAB heeft dat begrepen. Maarten Matienko: "In principe moet de weg waar het meest verkeer op zit, voorrang hebben. Nu moet je daar vaak expliciet voorrang geven. Dat is niet correct. Voorrang van rechts mag niet als snelheidsremmer gebruikt worden. Als op die hoofdweg te snel wordt gereden, moet je andere maatregelen nemen, niet de voorrang van rechts opleggen.".

Algemeen: haal verschillende aspecten uit elkaar en behandel ze afzonderlijk.