De voorrang van rechts onder druk
Nog eens een bericht over de voorrang van rechts, bij VRT NWS. Schoorvoetend lijken gemeentebesturen te erkennen dat de veralgemeende voorrang van rechts meer nadelen dan voordelen heeft, wat mijn eerdere artikel Voorrang van rechts uit 2017 bevestigt. Het nieuwsbericht van VRT lijkt de positieve evolutie echter te willen belemmeren.
Een ander bericht over hetzelfde onderwerp verscheen een dag later in Knack. Een interview met verkeersdeskundige Kris Peeters legt wat andere accenten, en leidt naar een minder opvallende basale fout: een foutieve procedure. Voor de analyse zie verder.
Voor wie denkt te weinig tijd te hebben om dit te lezen: je kan ook onmiddellijk naar de conclusie springen.
Verschillende gemeenten schrappen voorrang van rechts: is het een goed idee om dat overal te doen?
VRT Nieuws, Joris Truyts, 20-12-2023
Verschillende gemeenten schrappen de voorrang van rechts op hun grondgebied. Dat wil zeggen dat op elk kruispunt met borden en signalisatie wordt aangegeven wie voorrang moet verlenen. Het zou volgens de voorstanders eenvoudiger zijn en tot minder ongevallen leiden. Een goed idee om overal in te voeren? Hier wordt al meteen één en ander met de haren getrokken. "Borden en signalisatie op elk kruispunt" is er nu ook al ongeveer. De veralgemeende voorrangsregel is zodanig mank dat ook het gebruik van signalisatie algemeen is geworden (omdat 'signalisatie' ook 'borden' omvat, zal ik 'borden' verder weglaten). In zijstraten met voorrang die op een hoofdweg uitkomen, staat altijd signalisatie om de voorrang aan te geven, anders kan je daar nooit zeker van zijn; de signalisatie op de hoofdweg kan je immers niet zien.
Wie van rechts komt heeft voorrang, tenzij verkeersborden, verkeerslichten of verkeersagenten anders aangeven. Het is een van de bekendste basisregels in het verkeer. Dat zou ik durven betwijfelen, net omdat er altijd signalisatie voorzien is. Mensen hebben de neiging om onduidelijke regels te negeren; als je daar geen rekening mee houd installeer je systemen van het zevende knoopsgat. En het lijkt heel eenvoudig, maar in de praktijk wordt er vaak tegen gezondigd (het logische gevolg!). Hoe de regel precies in elkaar zit, lees je hier (korte opfrissing, maar iets té kort…). Hier is onduidelijk op welke manier tegen de regel gezondigd wordt, tenzij het negeren van de signalisatie wordt bedoeld. De gevallen waar de algemene voorrang van rechts wordt genegeerd (bv. op hoofdwegen buiten de bebouwde kom) zijn doorgaans net de symptomen van het probleem, zeker als dat gebeurt ondanks de signalisatie.
Randartikel: Begijnendijk schaft voorrang van rechts af: "Verwarrend en gevaarlijk" (voor alle duidelijkheid: "verwarrend en gevaarlijk" slaat op de regel, niet op de afschaffing).
In Begijnendijk is nu beslist om er komaf mee te maken. Het komende jaar zullen op elk kruispunt duidelijke voorrangsborden of stopstrepen geplaatst worden. Volgens de burgemeester zal dat het aantal ongevallen verminderen, omdat de huidige situatie leidt tot verwarring en onveiligheid. Als ik mij niet vergis heeft Begijnendijk onlangs op de radio gezegd dat ze dit geleidelijk zouden doen, straat per straat; als ze extra verwarring willen zaaien is dat een goede methode.
Een nieuwigheid is die beslissing niet. Gemeenten als Glabbeek, Lubbeek, Gooik, Wervik, Tielt-Winge, Bekkevoort, Linter, Geel en Dilbeek gingen Begijnendijk al voor. In Lubbeek bijvoorbeeld gebeurde die invoering al in 2013. Ook in Affligem, tot mijn vreugde, in 2023.
Enthousiasme bij lokale besturen
Lokale besturen tonen zich tevreden over de maatregel. Volgens Peter Reekmans, de burgemeester van Glabbeek, is het aantal ongevallen dat te wijten is aan fouten tegen de voorrang van rechts spectaculair gedaald. Lijkt mij logisch, omdat de gelegenheden verdwijnen om de voorrang onterecht maar begrijpelijkerwijze te negeren. Ook cijfers van verzekeringskoepel Assuralia lijken aan te geven dat het aantal ongevallen door het niet respecteren van de voorrangsregel in dalende lijn gaat.
Randartikel: Vlaamse Automobilistenbond wil voorrang van rechts zo veel mogelijk afschaffen: "Regel leidt vaak tot verstrooidheid". Voor zover mij bekend is dat inderdaad al lang het standpunt van de VAB; zie ook Voorrang van rechts.
Automobilistenvereniging VAB pleitte er eerder al voor om de voorrang van rechts op zo veel mogelijk kruispunten te schrappen en te kiezen voor signalisatie. In de veronderstelling dat een 'automobilistenbond' de belangen van automobilisten verdedigt is dat zeer begrijpelijk. "Door extra duidelijkheid te scheppen kunnen ongevallen simpelweg vermeden worden", luidt het. Duidelijkheid scheppen, dat is uiteraard OK, maar welke duidelijkheid wordt bedoeld? In 2015 vond de VAB de veralgemeende voorrang een "verouderd principe". Je kan bijgevolg duidelijkheid scheppen ofwel door signalisatie toe te voegen, ofwel door de verouderde regel af te schaffen; dat laatste scheelt in borden. Al benadrukt de vereniging dat het belangrijk blijft dat bestuurders een basisregel hebben om op terug te vallen. Ja, maar welke basisregel? Wel of geen veralgemeende voorrang? Laat de reporter dit met opzet in het ongewisse? Is de reporter tegen de afschaffing?
Afschaffen dus? Zeker, doe maar. Mobiliteitsexperts hebben toch hun twijfels (zoals taalexperts het Standaardnederlands begraven; zie Normen en taalevolutie). "Er zijn gemeenten die merken dat er een daling is van het aantal ongevallen op kruispunten. Dan zeg ik: doe daarmee voort. Maar het is niet zo dat het afschaffen van de voorrang van rechts een oplossing is die op alle plekken effect zal hebben", zegt Werner De Dobbeleer van de Vlaamse Stichting Verkeerskunde (VSV). De VSV is nu niet bepaald een bron van veel logica; zie ook De snelheidslimiet en de veiligheidslimiet en Als je te snel rijdt zie je minder. Tegelijk is hier weer een gebrekkige aspectscheiding in het spel: wordt de algemene regel bedoeld, of lokale inrichtingen? Ik kan mij voorstellen dat de VSV vasthoudt aan de algemene voorrang van rechts, uit conservatisme en/of een gebrek aan inzicht in basale fouten. Het lijkt mij wel een verantwoordelijkheid van de reporter om verwarring te vermijden door geen dubbelzinnige informatie neer te pennen.
"Ik denk dat het een goeie oplossing is als je een hoofdstraat hebt waar zijstraten op uitkomen. Dan is het logisch om die hoofdstraat in de voorrang te zetten. Ah, toch? Ondanks het zogenaamde snelheidsremmende effect? Maar als je zit met kruisingen van gelijkwaardige wegen, is het een ander verhaal, want welke straat ga je dan voorrang geven? Dat is inderdaad een goed argument, het enige eigenlijk, om voorrang van rechts te behouden (maar daarom nog niet als algemene regel). Bovendien kan het mensen aanzetten om sneller te gaan rijden in die straten met voorrang". Nog een gebrekkige aspectscheiding; zie ook Voorrang van rechts. Een voorrangsmaatregel gebruiken om een snelheidsprobleem op te lossen geeft méér problemen, niet minder. Er zijn genoeg andere methoden voor snelheidsbeperking.
De Dobbeleer wijst er ook op dat mensen altijd fouten zullen maken. Klopt. "Ook een bord kan je negeren of niet opmerken. Het is geen garantie dat er geen ongevallen meer zullen gebeuren (als de voorrang van rechts wordt afgeschaft)." Dat heeft ook niemand beweerd, toch? Dit is dus een vals argument ten voordele van de voorrang van rechts. Zijn conclusie: kruispunt per kruispunt onderzoeken wat de beste oplossing is. Klopt niet helemaal. Als je een hoofdweg aanduidt als voorrangsweg heb je geen keuze meer voor de kruispunten daarop. Hetzelfde standpunt horen we bij verkeersinstituut VIAS. Mogelijk volgt dat standpunt uit het vasthouden aan de voorrang van rechts als basisregel. Als we die afschaffen is het identificeren van voorrangswegen het volgende punt; de keuze van de signalisatie per kruispunt komt daarna pas.
Lintbebouwing
VRT NWS-verkeersexpert Hajo Beeckman bekijkt het wat breder :-) en wijst naar ons wegennet, met overal lintbebouwing en veel lokale wegen. Bij ons is er een slechte "leesbaarheid" van de weg, zegt hij, wat tot verwarring leidt, omdat mensen niet doorhebben of ze op een weg rijden waar ze voorrang moeten verlenen. Of omdat ze op een weg rijden die eruit ziet als een voorrangsweg. Maar hier moeten we weer opletten voor een vlag-en-ladingprobleem: wat is een voorrangsweg? Op een weg buiten de bebouwde kom, tussen weiden en velden, verwacht geen mens dat een tractor die uit een gebetonneerde zijweg komt voorrang heeft op de hoofdweg. Meteen hebben we een bijkomend concept: hoofdweg en zijweg. Ik vermoed dat bij de meeste kruispunten buiten de bebouwde kom (en bij vele daarbinnen) vrij eenvoudig een hoofdweg en een zijweg kan aangeduid worden. Weten wie voorrang heeft is één van de belangrijkste aspecten van verkeersdeelname, en voertuigbestuurders evalueren voortdurend of ze op een hoofdweg rijden of niet (wat inderdaad beter lukt als de weg 'leesbaar' is), en verwachten dat een hoofdweg ook een voorrangsweg is (en je verwacht ook geen steenweg midden in de bebouwde kom). En daar heb je het verschil: wat een bestuurder ervaart als een hoofdweg is volgens de veralgemeende voorrang van rechts niet noodzakelijk ook een voorrangsweg, en dat creëert verwarring, en daaruit volgen accidenten (!). Borden B9 en B15 duiden op een voorrangsweg, dat is duidelijk; maar is een voorrangsweg ook altijd aangeduid met een B9 of B15? Ik heb geen idee, na decennia autorijden. De indruk op een hoofdweg te rijden is een permanente en veranderlijke factor, in tegenstelling tot individuele signalisatie die je al dan niet hebt opgemerkt, en die misschien vervalt bij het volgende kruispunt. Waar de impliciete 'hoofdweg' niet overeenkomt met de expliciete 'voorrangsweg' bestaat een verhoogd risico op incidenten. Dit spreekt tegen de veralgemeende toepassing van de voorrang van rechts, en daarmee ook tegen de veralgemeende regel zelf.
"In pakweg Duitsland en Frankrijk is dat veel beter aangegeven. Op de wegen buiten de bebouwde kom is het duidelijk dat je op een hoofdbaan zit (!!!). In ons land moet je meer uitkijken. Niet voor niets hebben we het langste wegennet per hoofd van de bevolking (daar zie ik geen verband?!)."
"Overal borden zetten kan misschien een oplossing zijn, maar naast de grote investeringen die je dan zou moeten doen, moet je ook kijken naar andere effecten. Hoe ga je tegen dat er sneller gereden wordt op de voorrangswegen? En hoe vermijd je dat het onveiliger wordt voor fietsers en voetgangers?". (1) Er staan nu al overal borden, dus die investeringen zijn blijkbaar niet bezwaarlijk groot (voor zover bordenproducenten een correcte prijs aanrekenen aan de overheid). (2) Het bord F1a bakent de bebouwde kom af, waar een veralgemeende voorrang van rechts geldt, tenzij iets anders is bepaald door signalisatie. Dat beperkt het aantal borden al. Analoog heb je bord B9 dat een voorrangsweg aanduidt, vooral bedoeld is voor buiten de bebouwde kom, en daar dan ook de borden B15 overbodig maakt. Een vrees voor "grote investeringen" lijkt mij dan ook een zwak argument.
Een algemene richtlijn voor steden en gemeenten om hiermee om te gaan, is er niet, zegt Beeckman. "Op gemeentelijk niveau is dat hun eigen bevoegdheid". En lokale besturen zijn enthousiast? Dan zou ik al meer reacties verwachten. Dus ofwel zijn lokale besturen toch niet zo enthousiast, ofwel zijn er tegenwerkende krachten, zoals de VSV en het VIAS instituut. En sommige mobiliteitsexperten, blijkbaar:
Simplistische aanpak
Mobiliteitsexpert Kris Peeters ziet de discussie over de voorrang van rechts om de zoveel tijd wel eens opduiken. Hij is geen voorstander van een afschaffing. "Gaan we dan ook overal borden zetten dat mensen rechts moeten houden?", grapt hij. Ik denk dat dit geen onderwerp is voor misplaatste grappen. "Het is een heel eenvoudig principe". Dat wil ik zelfs niet tegenspreken, de uitzonderingen even negerend, wat nog niet betekent dat het principe ook deugdelijk is. Ik denk dat het vermijden van verwarring één van de meest effectieve maatregelen is die in het verkeer kunnen genomen worden ten behoeve van veiligheid, maar de veralgemeende voorrang van rechts draagt daar niet toe bij.
Ook Peeters verwijst naar onze ruimtelijke ordening. "Wat wel terecht is, is de vraag of de voorrangsregels kloppen met het straatbeeld. Aha? Je moet als bestuurder het gevoel hebben dat je op een hoofdweg rijdt of niet. Goed zo! Veel ongevallen zijn te wijten aan het niet correct toepassen van de voorrangsregels (volgens de VSV gaat het vooral om het negeren van de snelheidslimiet, maar tot daar toe), maar ligt dat aan de weggebruiker die gewoon voorrang neemt zonder op te letten, of is een stuk van de verklaring dat weggebruikers op het verkeerde been worden gezet door de weginrichting?". Interessant standpunt! Of dat leidt tot méér of minder pesterijen als drempels en versmallingen is een andere kwestie.
Volgens Peeters is het niet nodig om overal borden te plaatsen, als het straatbeeld op een goeie en duidelijke manier is aangelegd (een 'beeld' is moeilijk aan te leggen, maar OK). Voilà. En F1a en B9 doen de rest. "Eigenlijk is de 'zelfverklarende weg' het ideaalbeeld en zijn borden een zwaktebod. Nou, nou. Maar daar zit iets in. De voorrang van rechts schrappen is een heel simplistische manier om het probleem aan te pakken. Zo ga je naar een inflatie van borden, die dan ook nog eens een extra obstakel vormen voor voetgangers en fietsers. Je zou door het bos de borden niet meer zien". Maar dát heeft er dan weer niets mee te maken. Heeft Peeters dit zo gezegd? Of heeft de reporter er weer mee gerammeld? Die "zelfverklarende weg" lijkt mij nu wel een degelijk en logisch principe, rekening houdend met menselijke eigenschappen, zoals het "lezen van de weg" van Beeckman. Maar een schrapping van de voorrang van rechts is iets heel anders. Er is wel een verband, in die zin dat de veralgemeende voorrang van rechts een voorrangsweg kan bepalen die niet overeenkomt met de gepercipieerde hoofdweg, maar dan zit het probleem in de onlogisch veralgemeende voorrang van rechts, en niet in de onvermijdelijke perceptie.
Mobiliteitsexpert Kris Peeters: 'De voorrang van rechts is juist een simpele regel'
Knack, Han Renard, 21-12-2023
'Er ontstaat een inflatie aan verkeerssignalisatie, waardoor niemand nog goed weet waar hij aan toe is', zegt mobiliteitsexpert en lector Verkeerskunde (PXL Hasselt) Kris Peeters. Al dadelijk een opmerkelijke intro. Ook hierboven al aangehaald: verwarring vermijden is een zeer effectieve maatregel voor meer verkeersveiligheid. Voor het oplossen van specifieke probleemsituaties wordt doorgaans eerst gedacht aan het invoeren van extra verplichtingen of beperkingen, wat meestal gepaard gaat met bijkomende of gewijzigde signalisatie. Vermoedelijk is net dát de oorzaak van de signalisatie-inflatie. Daarbij bestaat bovendien een reëel risico op foutsequenties; de echte oorzaak van een probleemsituatie wordt dikwijls niet aangepakt, maar juist verdoezeld met extra maatregelen. Dat geldt alvast overal waar een gebrekkige maatregel aan de basis ligt van een probleem…
In de gemeente Begijnendijk gaat de voorrang van rechts op de schop. Daarmee voegt Begijnendijk zich bij een groeiende groep Vlaamse gemeenten waar de voorrang van rechts plaatsmaakt voor alternatieve signalisatie zoals verkeersborden en haaientanden. Kruispunten met voorrang van rechts zouden onveilig zijn, aldus burgemeester Bert Ceulemans van Begijnendijk, en de voorrang van rechts (zou) verantwoordelijk (zijn) voor menig verkeersongeval. Gebrekkige aspectscheiding! Op kruispunten waar er geen duidelijke voorrangsweg is, kan de voorrang van rechts een handige maatregel zijn. Deze paragraaf doet uitschijnen dat de voorrang van rechts altijd nadelig is, wat niet het geval is.
Wordt de voorrang van rechts hier toch niet een beetje onterecht in een kwaad daglicht gezet? Tendentieuze vraag, als voorzet voor Peeters.
Kris Peeters: Dat denk ik wel. Doelpunt! Ik begin te denken dat Peeters inspraak gehad heeft bij het kiezen van de vragen. Het is eigenlijk een gekke discussie. Ach zo? Er wordt altijd gedaan alsof die voorrang van rechts superingewikkeld is, maar het is een vrij simpele regel. De voorrang van rechts geldt altijd, tenzij anders is aangegeven. Einstein zou ooit gezegd hebben: je moet de dingen zo simpel mogelijk voorstellen, maar niet nóg simpeler. (1) Er zijn nog wel wat uitzonderingen (en nee, die bevestigen de regel niet); dat Peeters die uitzonderingen hier negeert is te kort door de bocht. (2) Wat hij ook negeert is dat de toepassing van de voorrang van rechts op hoofdwegen (zie hoger) tegennatuurlijk is, en dus verwarrend, en dus risico's meebrengt.
Precies. Vreemde reactie van de reporter…
Peeters: Daarnaast wordt vaak de indruk gewekt dat ongevallen of gevaarlijke verkeerssituaties de schuld zijn van de voorrang van rechts. Vreemde opmerking. Voor sommige is dat ook zo, en dan mag dat ook gezegd worden, niet? Als je beter gaat kijken, is de oorzaak van veel van die ongevallen het niet correct toepassen van de voorrangsregels. (1) Ik veronderstel dat met "niet correct toepassen" eigenlijk "negeren" bedoeld wordt. De schuld wordt in elk geval bij de weggebruiker gelegd. (2) Die twee zinnen worden tegenover elkaar gezet, maar ze gaan over hetzelfde. Die constructie is vooral bedoeld om de 'schuld' af te wenden van de zgn. basisregel. (3) Als je tegennatuurlijke regels oplegt, vraag je in feite om 'foutieve' toepassing. Het gaat dan om verstrooidheid, of om overdreven assertiviteit bij bestuurders die toch nog snel iemand de voorrang proberen af te pakken. Verkeersstress en wagenwedloop. Heel menselijke eigenschappen, die nog versterkt worden door een tegennatuurlijke toepassing van de regel. Heel vaak ligt het ook aan de verkeerde vormgeving van de weginfrastructuur, waardoor de voorrangsregeling niet duidelijk genoeg is. (1) Ook een vreemde opmerking… De regel was toch vrij simpel? (2) Verstrooidheid is een interessant onderwerp. (a) Het gaat niet altijd om verstrooidheid; bestuurders die de omgeving goed kennen reageren heel anders dan toevallige passanten. (b) Afleidingen zoals GSM'en achter het stuur nemen nog steeds toe. (c) Permanente en tijdelijke mentale toestanden (bv. ouderdom, ziekte, stress) zorgen voor een grote spreiding van de alertheid van bestuurders. (3) Verstrooidheid is een groter risico voor de veiligheid naarmate er meer tegendraadse regels worden opgelegd, omdat die meer aandacht vergen. Ingaan tegen de logica creëert altijd risico's. De toepassing van de voorrang van rechts op een hoofdweg is een systeem van het zevende knoopsgat.
Niet duidelijk in welke zin?
Peeters: Om de voorrangsregels vast te leggen, moet je kijken naar de functie van elke weg. Waar staat die of die straat in de pikorde? Je hebt grotere wegen met een doorstroomfunctie, versus kleinere wegen en straten. Het is een kwestie van gezond verstand dat een weg met een belangrijke verkeersfunctie hoger in de hiërarchie staat, en dus voorrang krijgt op een straat met alleen een ontsluitings- of verblijfsfunctie. Maar hij weet het toch? Waarom dan vasthouden aan die zo simpele veralgemeende voorrang van rechts? Ik denk dat hier sprake is van een foutieve procedure, en wel qua volgorde. De vraag wat hoofdweg en zijweg is moet eerst gesteld worden; pas als er geen hoofdweg kan aangeduid worden kan de voorrang van rechts eventueel ter sprake komen. De regel "altijd voorrang van rechts, tenzij anders aangegeven" is dan onzin. Of hoe er weer een basale fout aan de basis ligt van een maatschappelijke discussie.
Het belang hiervan mag niet onderschat worden. Ik ga ervan uit dat mensen als Kris Peeters en Werner De Dobbeleer zich even hard willen inzetten voor een betere maatschappij als u en ik en Maarten Matienko bij de VAB. Niettemin zorgen vreemde toestanden, zoals de toepassing van de veralgemeende voorrang van rechts op hoofdwegen, voor eindeloze discussies (en verkeersslachtoffers, tussen haakjes!!), alleen maar omdat we niet zien dat hier een foutieve procedure aan de basis ligt. Als we erkennen dat een hoofdweg voorrang heeft op een zijweg (en zelfs Kris Peeters doet dat blijkbaar :-), dan moet de aanduiding van hoofdwegen gebeuren vooraleer er sprake is van voorrang van rechts, en kan er bijgevolg geen sprake meer zijn van een veralgemening van de voorrang van rechts. Blijven hameren op een verkeerde basisregel is vragen om polarisaties die we kunnen missen.
Bijwerking 02-01-2024 – Het concept van een voorrangsweg is uiteraard belangrijk in deze discussie, maar in feite is er geen duidelijke definitie. (1) Welke wegen al dan niet voorrangswegen zouden moeten of mogen zijn, daarvoor bestaan blijkbaar geen officiële criteria. (2) De beschrijving op rijbewijs-online.be is de duidelijkste definitie die ik kon vinden. Zelfs de Belgische Wegcode geeft voor 'voorrangsweg' geen andere informatie dan de borden B9 en B11. Dit komt er bijgevolg op neer dat een voorrangsweg een weg is die als zodanig wordt gekenmerkt met de borden B9 en B11. (3) Diverse online bronnen, zoals Wikipedia, beweren dat het bord B9 vervalt na een kruispunt, of scheppen verwarring met plaatsing voor of na een kruispunt. Ook over verschillen binnen en buiten de bebouwde kom vind je tegenstrijdige informatie.
Eén en ander doet uiteraard geen goed aan het conflict tussen het concept van voorrangswegen enerzijds en de veralgemeende voorrang van rechts anderzijds. Als we eerst bepalen of een weg een voorrangsweg is of niet, vooraleer we denken aan de toepassing van de voorrang van rechts (wat ik hierboven bepleit), dan moet wel duidelijk zijn hoe voorrangswegen die status krijgen. Een duidelijk vlag-en-ladingprobleem, (wat betekent "voorrangsweg"?) op basis van een ontbrekende procedure (hoe wordt bepaald of een weg een voorrangsweg is?).
En dat daar dus de voorrang van rechts niet geldt?
Peeters: Inderdaad, dan heeft de straat hoger in de rangschikking, of in categorisering zoals wij dat in het jargon noemen, voorrang. Logisch. Dit is meteen ook het argument van al die gemeentebesturen om tegen de veralgemeende regel in te gaan. Ik kan mij inbeelden dat in een bebouwde kom, op een duidelijke hoofdweg met voorrang van rechts, de meeste incidenten wel degelijk door die voorrang van rechts worden veroorzaakt.
Kunnen gemeenten zomaar kruispunten wijzigen en de voorrang van rechts in de prullenbak gooien?
Peeters: Ja, want de gemeenten zijn de wegbeheerder van de meeste straten. Wat eigenlijk zou moeten gebeuren, is dat gemeenten bij elk kruispunt nagaan of het wegbeeld spoort met de voorrang die er zou moeten gelden. Huh? Hier klopt iets niet. Het wegbeeld is de indruk die je krijgt, bv. is dit een hoofdweg of niet? Maar wat is dan "de voorrang die er zou moeten gelden"? Ik veronderstel dat bedoeld wordt "de voorrang die er geldt". Ook in een tekst kan je verwarring zaaien, met het risico verkeerd begrepen te worden. Is dat het geval, dan hoef je niks te doen en is het kruispunt in principe veilig. M.a.w. als zijwegen geen voorrang krijgen op hoofdwegen is dat OK. Maar geeft het wegbeeld bijvoorbeeld de indruk dat twee wegen gelijkwaardig zijn, of dat een bepaalde weg voorrang heeft terwijl dat niet zo is (wat momenteel in bebouwde kommen zeer vaak voorkomt!)? Dan heb je de keuze: infrastructurele aanpassingen, de beste optie (huh? om toch maar de veralgemeende regel te kunnen behouden? meent hij dit echt?), om een en ander te verduidelijken. Selfexplaining roads noemen ze dat in het Engels, waarbij het wegbeeld zichzelf verklaart en je intuïtief aanvoelt of je voorrang hebt of niet (deugdelijk principe!). Maar zulke werken kosten tijd en geld. In afwachting daarvan kun je inderdaad met borden en andere toeters en bellen (haha) proberen duidelijk te maken wie voorrang heeft. Maar that's it. Daarvoor hoef je de voorrang-van-rechtsregel niet ter discussie te stellen. Hoe is het mogelijk. Ik probeer het nog anders te omschrijven: vermits je eerst moet aanduiden wat de hoofdwegen zijn, waar geen voorrang van rechts geldt (daar is Peeters het hierboven toch mee eens), komt de voorrang-van-rechts-regel hooguit op de tweede plaats, en kan die dus niet veralgemeend worden. Willen vasthouden aan iets anders is niet OK, en dat is beleefd uitgedrukt.
Is het gevaar ook niet dat het verkeer minder leesbaar wordt als weggebruikers bij elk kruispunt moeten nagaan: wat is hier nu de voorrangsregel? De voorzet…
Peeters: Zeker. … en het doelpunt! En je hebt dan ook veel meer signalisatie en verkeersborden nodig dan als je gewoon waar mogelijk de voorrang-van-rechtsregel aanhoudt, die iedereen hoort te kennen. Man toch. Er staan nu al overal borden. Ga maar eens na. Waar in een bebouwde kom de voorrang van rechts geldt op een hoofdweg, krijgen nu zowel de hoofdweg als de zijweg al een bord B17. Die vervangen door een bord B15x op de hoofdweg, en B1 op de zijweg, verhoogt het aantal borden niet. Uiteindelijk staan er dan zo veel borden langs de weg dat de meesten onder ons die borden niet meer zien. Dat is een ander probleem, en geen argument om het voorrangsregelprobleem niet op te lossen. En dan dient zo'n bord alleen om de wegbeheerder te beschermen tegen aansprakelijkheidsclaims, en zeker niet in de eerste plaats voor meer verkeersveiligheid. Kan zijn, maar wat heeft dat ermee te maken? Want nog een bord erbij, dat valt niet op in het bos van borden dat we nu al hebben. Je moet die borden ook schoonmaken, onderhouden en na zoveel jaren vervangen – vergeet niet dat verkeersborden voor sommige bedrijven big business zijn. Dat hangt aan de overheid; als die daar niet te veel voor betaalt wordt dat geen big business, en ze kan de borden ook zelf maken. Maar hier evengoed: wat heeft dat ermee te maken? Bovendien zijn die borden vaak gevaarlijke obstakels voor voetgangers en steeds snellere fietsers, zeker in het duister. Vaak? Zou ik wel eens willen zien. Snellere fietsers? Dat ze wat voorzichtiger rijden op een kruispunt! Hier worden vooral valse argumenten aangedragen om niet te moeten overwegen om de veralgemening van de voorrang van rechts af te schaffen. Ongelooflijk.
Maar waarom staat de simpele voorrang van rechts dan toch steeds meer ter discussie? Interessante vraag. Benieuwd wat daarop het antwoord is.
Peeters: Voor mij is het een vorm van populisme. Alstublieft!? Populisme als passe-partout om een gebrek aan gezond verstand te ontkennen. Inwoners van een gemeente gaan weleens hun beklag doen. Die klachten komen bij de mobiliteitsschepenen en schepencolleges terecht. En die zetten graag ergens een extra bord of schilderen een andreaskruis op de grond om te waarschuwen voor een gevaarlijk kruispunt. Dan kunnen lokale politici zeggen: we hebben uw klacht gehoord en we doen er wat mee. Zo krijg je natuurlijk een inflatie van signalisatie, waardoor je een nieuw soort onduidelijkheid creëert op kruispunten waar geen signalisatie is en waar dat ook niet hoeft, want de voorrang van rechts blijft de hoofdregel. Is dit een 'verkeersexpert'? En een docent aan de PXL? Lieve help! Maar daar staat dan niks, en op het vorige kruispunt weer wel, en op de duur weet niemand nog goed waar hij aan toe is. Hij trekt de vreemde lijn nog wat verder door, alsof gemeenten meer begaan zijn met individuele klachten van bewoners dan met verkeersveiligheid op hun wegen. Daarom zullen alle verkeerskundigen zeggen dat we niet naar méér maar juist naar minder verkeersborden en signalisaties moeten. Ik zou zeggen: flauwe kul. Maar mogelijk zit hier een kern van het probleem, nl. dat zogenaamde verkeersexperten zodanig doordrongen zijn van de 'eenvoud' van de regel, dat de logica geen kans meer krijgt. Ongeveer zoals taalexperten het Standaardnederlands om zeep helpen. Maak ook gewoon een kruispunt of een aansluiting goed zichtbaar. In Frankrijk doen ze dat eenvoudig en effectief, met witte paaltjes aan weerszijden van een zijstraat. Kan best zijn, maar ook dát heeft weer niks te maken met de voorrangsregeling.
Bij ons dreigt elke gemeente er een soort lappendeken à la carte van te gaan maken? (…)
Peeters: Ja (…), en met ingrepen die dan ook heel weinig worden gehandhaafd. Twee opmerkingen. (1) Áls er een lappendeken wordt van gemaakt, is een probleem met handhaving inderdaad een logisch gevolg. Systemen van het zevende knoopsgat vallen meestal slecht. (2) Ik zie geen aanwijzingen van lappendekens.
Zou je ook niet duidelijkheid en eenvoud kunnen creëren door in plaats van de voorrang van rechts af te schaffen, juist te bepalen dat de regel echt vrijwel altijd geldt? Oeps, die zag ik niet aankomen. Geen populisme, wel dictatuur?
Peeters: Dat is theoretisch mogelijk (een wereldgoal!), maar niet wenselijk vanwege de hiërarchie van wegen waarover ik het eerder had. Gelukkig. Maar het blijft vreemd dat hij dat inzicht niet doortrekt. Mooi meegenomen (met de voorrang van rechts) is wel, al zullen critici hier spreken van misbruik van de voorrang van rechts, dat de voorrang van rechts ook bekendstaat als een snelheidsremmende maatregel. In een straat met voorrang van rechts wordt gemiddeld trager gereden (geloof ik niks van), zonder dat je daarvoor dure plateaus, snelheidsdrempels of kussens moet aanleggen (pesterijen, overigens). Op die manier werkt voorrang van rechts als een soort natuurlijke regulator van gewenst gedrag. Dat is nu wel eens flauwe kul. Dit is zoiets als covid willen voorkomen met een griepvaccin. Nog een argument voor toch zeker het behoud van de voorrang van rechts (echt, ze blijven proberen!) is dat die regel internationaal is (en dan ook een internationaal probleem?). We streven hopelijk toch naar verkeerssituaties die ook voor buitenlandse bestuurders begrijpelijk zijn? Ook dít is met de haren getrokken. Ga maar eens na online, bv. met "gemeinden streichen rechts vor links regelung", of "france municipalites abandonnent regle priorite droite"; het is overal dezelfde discussie. In Luxemburg waren ze (2019) niet van plan het "Vlaamse voorbeeld" te volgen, maar wilden ze net verkeersborden verwijderen, rekenend op de algemene regel. Het bleek wel te gaan om een stadsomgeving (!), en bij een maximumsnelheid van 20 km/u; uiteraard gebeuren er dan geen ongevallen meer. In Duitsland wordt niet zo gehamerd op de veralgemening van de voorrang van rechts, ook al zijn de voorrangsregels gelijkaardig: als er geen politieagent is, en geen verkeerslicht, en geen verkeersborden (!!), dan geldt voorrang van rechts. En dat wordt allicht ook je conclusie als je dit gezien hebt: een Franse website die uitlegt aan Britten hoe de voorrang van rechts werkt in Frankrijk (!). De Britten zelf hebben het overigens over "right of way" als het over voorrang gaat. Ze gebruiken bovendien hetzelfde woord 'right' voor 'recht' (voorrang) als voor 'rechts' (richting), wat de uitdrukking "voorrang van rechts" in feite onmogelijk maakt, en dat kleurt hun wetgeving ter zake. In feite doen we voor buitenlandse bestuurders best hetzelfde als voor binnenlandse, nl. zorgen dat elke verwarring wordt vermeden m.b.v. signalisatie. En gelukkig is die veralgemeend, althans in Europa.
Conclusie
De discussie over de algemene voorrang-van-rechts-regel is vooral het gevolg van een basale fout, nl. een foutieve procedure. In plaats van eerst te stellen dat de voorrang van rechts altijd geldt, tenzij anders aangegeven, zouden we beter beginnen met aangeven wat hoofdwegen en zijwegen zijn, en vervolgens de hoofdwegen voorrang geven door signalisatie te voorzien waar nodig. In die optiek is het onzin om de toepassing van de voorrang van rechts te blijven zien als een basisregel.
De twee artikelbesprekingen hierboven ondersteunen deze conclusie:
Verschillende gemeenten schrappen voorrang van rechts: is het een goed idee om dat overal te doen? De voorrang-van-rechts-regel lijkt zijn nut nog steeds te hebben op kruispunten waar geen duidelijke hoofdweg kan aangeduid worden. Niettemin kan ook dáár de voorrang m.b.v. signalisatie aangegeven worden, dus de regel is in feite niet noodzakelijk. Daaraan vasthouden lijkt dan ook een kwestie van blind conservatisme.
Mobiliteitsexpert Kris Peeters: 'De voorrang van rechts is juist een simpele regel'. Simpel of niet, dat is relatief (nog los van de op zijn minst vreemde redeneringen van deze expert). Veel belangrijker is de juiste volgorde in de procedure: eerst bepalen wat hoofdweg en zijweg is, en als dat niet lukt, dan een keuze maken voor hetzij de voorrang van rechts, hetzij signalisatie. Dat de voorrang-van-rechts-regel een basisregel is, lijkt mij dan ook niet verdedigbaar.
Het enige werkelijke nut van de voorrang van rechts ligt in een beperkte besparing aan verkeersborden aan kruispunten waar geen duidelijke hoofdweg kan aangeduid worden, een besparing die je zou moeten vergelijken met de kost van ongevallen als gevolg van onduidelijkheid bij bestuurders. Maar alleen al het feit dat het bord B17 "voorrang van rechts" zo vaak wordt geplaatst betekent dat daar nood aan is, omdat de basisregel niet functioneert. Ik denk bijgevolg dat ook het mogelijk nut van de regel niet kan ingeroepen worden als reden om die te blijven beschouwen als een basisregel. Vanuit het oogpunt van basale fouten kan die voor mijn part op de schop.
Verwante berichten
Deze gemeenten schaften voorrang van rechts op verschillende plaatsen al jaren af
Steeds meer gemeenten schrappen voorrang van rechts: "Het is hier nu veel veiliger geworden"
- Login of registreer om te kunnen reageren